אַן אוידיאָ־וועגווײַזער אויף ייִדיש

An Audio Guide in Yiddish

Alicja Szulc/Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN

פֿון שׂרה־רחל שעכטער

Published February 14, 2016, issue of March 04, 2016.

(די 2 טע זײַט פֿון 3)

דער יערלעכער ייִדיש־סעמינאַר איז אַ פּראָיעקט פֿון גאָלדע טענצערס „שלום־פֿונדאַציע‟ אין וואַרשע.

ברײַנדל האָט גערעדט אויף דער טעמע, ווי אַזוי דער מוזיי האָט באַשלאָסן אײַנצוגלידערן ייִדיש אין דער הויפּט־אויסשטעלונג. בעת און נאָך דער לעקציע האָט זי באַמערקט, אַז די לערער פֿון דער וואַרשעווער זומער־פּראָגראַם, וואָס זענען געזעסן אין זאַל — ד״ר שימאַניאַק, ד״ר יאָאַנאַ נאַלעוואַיקאָ־קוליקאָוו און ד״ר אַבֿרהם ליכטענבוים, פֿון בוענאָס־אײַרעס — זענען געוואָרן זייער באַגײַסטערט, שמועסנדיק, ווי אַזוי זיי וועלן אַליין קענען אויסניצן די אויסשטעלונג ווי אַ רעסורס פֿאַר זייערע קלאַסן פֿון ייִדיש און ייִדישער קולטור.

„דעמאָלט איז מיר אײַנגעפֿאַלן, אַז ס׳וואָלט געווען זייער שיין, ווען מע פֿירט אײַן לעבעדיקע טורן פֿונעם מוזיי אויף ייִדיש,‟ האָט ד״ר קירשנבלאַט־גימבלעט געזאָגט. „כ׳האָב נישט געקלערט וועגן אַן אוידיאָ־וועגווײַזער, ווײַל דעמאָלט האָבן מיר אינעם מוזיי נאָך נישט געהאַט אָנגעהויבן אַרבעטן אויף אַזוינע אַפּאַראַטן. כ׳האָב פּשוט געקלערט, אַז אפֿשר וואָלטן איינער פֿון די דרײַ לערער אַליין געקענט געבן אַ טור פֿונעם מוזיי פֿאַר זייערע סטודענטן אויף ייִדיש.‟

ברײַנדל האָט זיך ווידער דערמאָנט אין דעם אײַנפֿאַל, ווען די משפּחה ניסנבוים, איבערגעגעבענע מנדבֿים פֿונעם מוזיי, זענען געקומען אויפֿן פֿײַערלעכן חנוכּת־הבית פֿון דער הויפּט־אויסשטעלונג אין אָקטאָבער 2014. די ניסנבוימס שטאַמען פֿון וואַרשע, אָבער וווינען הײַנט אין עסטרײַך. „ס׳רובֿ פֿון דער משפּחה רעדט נישט קיין ענגליש אָדער פּויליש, אָבער עטלעכע קענען ייִדיש, און דערפֿאַר רעדן מיר תּמיד ייִדיש צווישן זיך,‟ האָט ברײַנדל דערקלערט. „האָב איך יענעם טאָג, מיט די ניסנבוימס, טאַקע געמאַכט אַ טור פֿון דער גאַנצער אויסשטעלונג — אַלע טויזנט יאָר — אויף ייִדיש.‟

דער מוזיי האָט שוין פֿון לאַנג אַ טיפֿן אינטערעס אין דער ייִדישער שפּראַך און קולטור, און די הויפּט־אויסשטעלונג ווידמעט גאַנצע אָפּטיילן דער ייִדישער פּרעסע, ליטעראַטור און טעאַטער. אויף איין וואַנט, למשל, קען מען זען די ערשטע זײַט פֿון יעדער ייִדישער צײַטונג, וואָס איז אַ מאָל אַרויסגעגעבן געוואָרן אין פּוילן. די זײַטן פֿאַרנעמען אַ גאַנצע וואַנט, פֿון דער פּאָדלאָגע ביז צו דער סטעליע.

דעם פֿאַרגאַנגענעם סעפּטעמבער האָט דער מוזיי אָנגעפֿירט מיט אַ ספּעציעלער קאָנפֿערענץ לכּבֿוד י. ל. פּרץ, און — אין פֿאַרגלײַך מיט אַ סך אַנדערע אַקאַדעמישע קאָנפֿערענצן וועגן דער ייִדישער שפּראַך און ליטעראַטור — האָבן דרײַ פֿון די רעפֿערענטן גערעדט בלויז אויף ייִדיש: ענדרו פֿײַערסטאָון, אַן אומאָפּהענגיקער אַקאַדעמיקער פֿון אויסטראַליע; מרים טרין — פֿון „דזשאָנס האָפּקינס אוניווערסיטעט‟ אין אַמעריקע, און יאַן שוואַרץ פֿון „לונד־אוניווערסיטעט‟ אין שוועדן.

ווען ברײַנדל און אירע מיטאַרבעטער האָבן אָנגעהויבן ערנסט שמועסן וועגן שאַפֿן אַ הער־אַפּאַראַט אויף ייִדיש, זענען אַלע מסכּים געווען, אַז ס׳איז כּדאַי. יאָאַנאַ פֿיקוס, וואָס פֿירט אָן מיט דער אויסשטעלונג, האָט אָבער געהאַט ספֿקות, צי דער פּראָיעקט וועט טאַקע מקוים ווערן.