אַ ייִדישער שפּיאָן וואָס האָט געגלייבט אין אַלכעמיע

A Jewish Spy Who Believed in Alchemy

זשאַק בערזשיע (רעכטס) און פֿולקאַנעליס בוך „די סודות פֿון קאַטעדראַלן‟
זשאַק בערזשיע (רעכטס) און פֿולקאַנעליס בוך „די סודות פֿון קאַטעדראַלן‟

פֿון יואל מאַטוועיעוו

Published February 28, 2016, issue of March 18, 2016.

ווען עס גייט אַ רייד וועגן אַלכעמיע, מיינען ס׳רובֿ הײַנטצײַטיקע מענטשן, אַז ס׳איז אַן אוראַלטע נאַיִווע פּראָטאָ־וויסנשאַפֿט, וואָס איז שוין לאַנג בטל געוואָרן, צוליב די פֿונדאַמענטאַלע וויסנשאַפֿטלעכע אַנטדעקונגען פֿונעם 17טן און 18טן יאָרהונדערט.

דער גרויסער אירלענדיש־ענגלישער כעמיקער און פֿיזיקער ראָבערט בויל (1627—1691) איז געווען אַן איבערגעצײַגטער אַלכעמיקער און האָט געגלייבט, אַז דורך געוויסע אָפּעראַציעס קאָן מען פֿאַרוואַנדלען ביליקע מעטאַלן אין גאָלד. אינעם יאָר 1689 האָט זיך אים אײַנגעגעבן אָפּצושאַפֿן דאָס אַלטע בריטישע געזעץ, לויט וועלכן דאָס שאַפֿן גאָלד און זילבער דורך אַלכעמישע מיטלען איז געווען פֿאַררעכנט ווי אַן ערנסט פֿאַרברעכן. אײַזיק ניוטאָן, אַן אַנדער באַרימטער בריטישער וויסנשאַפֿטלער, וועלכער האָט געגלייבט באמונה־שלמה אין אַלכעמיע און פֿאַרבראַכט זײַן האַלב לעבן, פֿירנדיק אַלכעמישע עקספּערימענטן, האָט ערנטס געמיינט, אַז זײַן קאָלעגע, בויל, האָט אַנטדעקט אַ פּראַקטישן מעטאָד פֿון גאָלד־פּראָדוקציע.

אינעם 19טן יאָרהונדערט האָט די קלאַסישע אַלכעמיע כּמעט אינגאַנצן פֿאַרלוירן איר אַמאָליקע פּאָפּולערקייט, הגם עס האָבן זיך באַוויזן אַ ריי אָקולטיסטישע שרײַבער און טוער, וועלכע האָבן אָפּגעטײַטשט די אַלכעמישע סימבאָלן אויף אַ ריין גײַסטיקן אופֿן, ווי אַ וועג צום אינערלעכן מענטשלעכן שלימות. לויט זייער אָפּטײַטש, האָבן די אמתע אַלכעמיקער געשטרעבט אויסצורייניקן זייערע נשמות און אַנטדעקן אין זיך אַליין דאָס געטלעכע „גאָלד‟.

הײַנט געפֿינען זיך נאָך אַלץ גענוג ליבהאָבער פֿון אַלכעמיע — געוויינטלעך, אינעם דערמאָנטן פּסיכאָלאָגיש־מעטאַפֿאָרישן זין. דעם 23סטן און 24סטן יולי וועט אין דענווער, קאָלאָראַדאָ, פֿאָרקומען אַן אַלכעמישע קאָנפֿערענץ, געשטיצט דורך דעם אָרטיקן אָפּטייל פֿון דער „אינטערנאַציאָנאַלער אַלכעמישער גילדיע‟, אין וועלכער עס זענען באַטייליקט מיטגלידער פֿון 23 לענדער. די אָרגאַניזאַציע איז געגרינדעט געוואָרן אינעם יאָר 1998 דורך דעניס־וויליאַם האַוק, אַ ווינער ליבהאָבער פֿון אַלכעמיע.

אינעם אַרײַנפֿיר־אַרטיקל אויף דער וועבזײַט פֿון דער „אינטערנאַציאָנאַלער אַלכעמישער קאָנפֿערענץ‟ גייט נישט די רייד וועגן דעם בוכשטעבלעכן גאָלד. דער דירעקטאָר פֿון דער גילדיע טײַטשט אָפּ די אוראַלטע טראַדיציע ווי אַן אוצר פֿון פּראַקטישע עצות אין אַזעלכע געביטן, ווי פּסיכאָלאָגיע, קונסט, ליטעראַטור, קינעמאַטאָגראַף, סאָציאָלאָגיע, פּאָליטיק און אַלטערנאַטיווע מעדיצין.

אויף דער עמבלעם פֿון דער „אינטערנאַציאָנאַלער אַלכעמישער קאָנפֿערענץ‟ וואַרפֿט זיך אין די אויגן אַ זאָדיאַק־קרײַז, באַצייכנט מיט די ייִדישע נעמען פֿון חדשים און מזלות. קיין גרויסער חידוש איז עס אָבער נישט, ווײַל במשך פֿון דער געשיכטע האָבן די אַלכעמיקער זיך שטאַרק אינטערעסירט מיט ייִדישע חכמות בכלל און קבלה בפֿרט. לויט אַ באַקאַנטער לעגענדע, שטאַמט די גאַנצע אַלכעמישע טראַדיציע פֿון מרים הנבֿיאה.

לויט דעם גריכיש־מיצרישן אַלכעמיקער זאָסימאָס, וועלכער האָט געוווינט אין עגיפּטן מיט 1,700 יאָר צוריק, איז די לעגענדאַרע גרינדערין פֿון דער געהיימער חכמה געווען נישט משה רבינוס שוועסטער, נאָר אַן אַנדער ייִדישע פֿרוי פֿון אַ שפּעטערדיקער תּקופֿה. אין דער קנאַפּער צאָל אָפּגעהיטע ציטאַטן פֿון אירע פֿאָרשונגען ווערן צום ערשטן מאָל דערמאָנט גאַנץ פּראַקטישע כעמישע חידושים.

צווישן די הײַנטיקע פֿיגורן, וואָס אינספּירירן די הײַנטיקע אַלכעמיקער, ווערן אָפֿט דערמאָנט צוויי פֿראַנצויזן: פֿולקאַנעלי און זשאַק בערזשיע. זייערע נעמען פֿיגורירן אין די מאַטעריאַלן פֿון די פֿריִערדיקע אַלכעמישע קאָנפֿערענצן, וועלכע זענען דורכגעפֿירט געוואָרן אין לאַס־וועגאַס און לאָס־אַנדזשעלעס.