אויפֿן וועג שטייט אַ בוים

On the Road, There's a Tree

אַ פֿרומער ייִד זאָגט „ברכּת־האילנות‟
Youtube
אַ פֿרומער ייִד זאָגט „ברכּת־האילנות‟

פֿון יואל מאַטוועיעוו

Published April 14, 2016, issue of April 29, 2016.

(די 2 טע זײַט פֿון 2)

עס באַקומט זיך, אַז אין איציק מאַנגערס ליד „אויפֿן וועג שטייט אַ בוים‟ שפּיגלט זיך אָפּ דער באַקאַנטער קבלה־סוזשעט פֿונעם ווערן אַ פֿויגל, ווען מע גייט אַוועק אויף יענער וועלט. ס׳איז אינטערעסאַנט אויך, אַז אינעם ראַיאָן, וווּ עס האָט געוווינט דער דערמאָנטער רבֿ יהודה, ווערן די נשמות פֿון קדמונים אָן כּסדר אַסאָציִיִרט מיט די באַפֿליגלטע באַשעפֿענישן, און זענען גאָר פּאָפּולער ווי קונסט־סימבאָלן. למשל, דער באַקאַנטער פּערסישער פֿילאָסאָף אבן סינא (אַוויצענע) האָט אויסגענוצט דעם דאָזיקן סוזשעט אין זײַן „פֿייגל־מגילה‟, באַקאַנט אין לכל־הפּחות דרײַ אַלטע לשון־קודשדיקע ווערסיעס. כּמעט אויף יעדער פּערסישער מיניאַטור טרעפֿן זיך פֿייגעלעך, וואָס זיצן אויף אַ בוים; אָפֿטמאָל, רעפּרעזענטירן זיי טאַקע די נשמה.

דער סוזשעט איז, אין דער אמתן, אַן אינטערנאַציאָנאַלער. צום בײַשפּיל, ווערן די נשמות פֿאַרוואַנדלט אין פֿייגל אינעם אַלטן סלאַווישן פֿאָלקלאָר. נאָכן טויט, העלפֿן די פֿייגל דעם פֿאַרשטאָרבענעם מענטש צו געפֿינען דעם וועג אויף יענער וועלט; פֿליִען זיי אַרויף אויף צום סאַמע שפּיץ פֿונעם קאָסמישן וועלט־בוים. דער לאַרך איז דער ערשטער פֿויגל, וואָס וועקט זיך פֿרילינג אויף און הייבט אָן זינגען, ווײַל ער טראָגט דעם שליסל פֿונעם גן־עדן.

ס׳איז אַ חידוש, אַז די ברכּת־האילנות איז באַקאַנט, דער עיקר, נאָר אין די אָרטאָדאָקסישע קרײַזן. אַפֿילו אין אַ סך חסידישע קהילות גלייבט מען, צוליב אומקלאָרע סיבות, אַז ס׳איז אַ מיצווה בלויז פֿאַר מענער, און אַ סך מענער פֿאַרזעען זי אויך.

אַדרבה, די דאָזיקע שיינע ברכה פּאָרט זיך זייער גוט מיטן אומפֿאָרמעלן פֿאַרברענגען אין אַ נאַטור־סבֿיבֿה, טראָגט אין זיך אַן אוניווערסאַלן אַלמענטשלעכן טעם און קאָן דינען ווי אַ קוואַל פֿון אומצאָליקע פֿילאָסאָפֿישע דיסקוסיעס און ראָמאַנטישע געדאַנקען. דער פּשוטער טעם פֿון דער ברכה איז קלאָר און פֿאַרשטענדלעך: הנאָה צו האָבן פֿון די פֿרילינגדיקע בלומען און, ממילא, פֿון דער גאַנצער אַרומיקער וועלט.

ס׳איז כּדאַי צו דערמאָנען, אַז אינעם עצם־ענין פֿון ברכּת־האילנות זענען פֿאַראַן אַ צאָל וויכטיקע חילוקי־דעות. כּדי זיי אויסצומײַדן, מאַכט מען די ברכה לעבן צוויי אָדער מער בליִענדיקע ביימער, אויף וועלכע עס וואַקסן עסבאַרע פּירות, און דווקא אין ניסן. ס׳איז אויך בעסער דאָס צו טאָן אין אַ ווילדער נאַטור־סבֿיבֿה אויסער דער שטאָט.

אַזוי צי אַזוי, לאָמיר דאָ דערמאָנען, אַז בײַ ייִדן איז פֿאַראַן אַ רײַכע און באַדײַטיקע טראַדיציע פֿונעם מקבל זײַן דעם פֿרילינגבלי מיט פֿרייד. ס׳איז כּדאַי פֿאַר די ייִדישע סבֿיבֿה־אַקטיוויסטן זיך בעסער צו באַקענען מיט דער דאָזיקער שיינער ברכה.