אַ פֿײַנע שלום־עליכם קאָנפֿערענץ, נאָר צו ווייניק ייִדיש

Superb Sholem Aleichem Confab But Where's the Yiddish?

די באַטײליקטע אין דער קאָנפֿערענץ
לידר סטודיו לצילום, דעת המקום
די באַטײליקטע אין דער קאָנפֿערענץ

פֿון איציק בלימאַן

Published May 22, 2016, issue of May 27, 2016.

פֿונעם 16טן ביזן 18טן מײַ איז פֿאָרגעקומען אין ישׂראל זײער אַ געלונגענע אַקאַדעמישע קאָנפֿערענץ געװידמעט דעם קלאַסיקער פֿון דער ייִדישער ליטעראַטור שלום־עליכם, לכּבֿוד הונדערט יאָר זינט זײַן פּטירה.

אין דער זעלבער צײַט האָט מען אָפּגעמערקט שלום־עליכמס יאָרצײַט אױף אַ קינסטלערישן אופֿן, מיט אַ מוזיקאַליש־טעאַטראַלישן פֿעסטיװאַל אין תּל־אָבֿיבֿ. אַזױ װי דרײַ „פֿאָרװערטס“־קאָרעספּאָנדענטן האָבן זיך באַטײליקט אין די צװײ היסטאָרישע אונטערנעמונגען — עדי מהלאל, לײזער בורקאָ און אַני־הקטן — בין איך זיכער, אַז דער לײענער װעט געפֿינען נאָך אַ פּאָר אַרטיקלען פֿון זײערע פּערספּעקטיװן. איך װיל זיך אָפּשטעלן בלױז אױף אײן מערקװערדיקן אַספּעקט פֿון דער קאָנפֿערענץ: די שפּראַכן־פּאָליטיק. דאָס געמיש פֿון דרײַ גערעדטע שפּראַכן — עבֿרית, ענגליש און ייִדיש — איז געװען אַ סימבאָל נישט נאָר פֿון דער מיטאַרבעט צװישן ישׂראלים, אַמעריקאַנער און אַנדערע אױפֿן געביט פֿון ייִדיש, אָבער אױך פֿון דער פֿילשפּראַכיקײט, װאָס האָט געהערשט אין שלום־עליכמס סבֿיבֿה און אין זײַן שאַפֿן.

פּראָפֿעסאָר אַבֿרהם נאָװערשטערן, װאָס פֿירט אָן מיטן ייִדיש־לימוד אין ירושלים און מיטן תּל־אָבֿיבֿער קולטור־צענטער „בית־שלום־עליכם“, האָט געעפֿנט די קאָנפֿערענץ מיט שײנע באַגריסונגען אױף ייִדיש און עבֿרית אין אַ צערעמאָניע, װאָס איז פֿאָרגעקומען אין דער נאַציאָנאַלער ביבליאָטעק אין גבֿעת־רם, ירושלים. פּראָפֿעסאָר רות װײַס (האַרװאַרד־אוניװערסיטעט) האָט אָפּגעהאַלטן אַ רעפֿעראַט אױף ענגליש װעגן דעם כּוח און אַהבֿת־ישׂראל פֿון טבֿיה דעם מילכיקן, און פּראָפֿעסאָר דן מירון (קאָלאָמביע־אוניװערסיטעט) האָט גערעדט אױף עבֿרית װעגן דעם מאָטיװ פֿון „באַװעגונג“ אין שלום־עליכמס װערק. דער זאַל איז געװען געפּאַקט מיט אַן עולם פֿון הונדערטער מענטשן. די סעסיעס פֿון דער קאָנפֿערענץ זענען פֿאָרגעקומען סײַ אין העברעיִשן אוניװערסיטעט אינעם נײַעם צענטער פֿאַר העכערע שטודיעס אין הומאַניסטיק א″נ מאַנדעל (מאָנטיק און דינסטיק), סײַ אין תּל־אָבֿיבֿער אוניװערסיטעט (מיטװאָך, דעם צענטן אייר, שלום־עליכמס יאָרצײַט לױטן ייִדישן לוח).

אברהם נוברשטרן from לידר סטודיו לצילו on Vimeo.

די קאָנפֿערענץ האָט אױף מיר געמאַכט זײער אַ גוטן אײַנדרוק. קודם־כּל בין איך באַגײַסטערט געװאָרן פֿון די יונגע כּוחות װאָס האָבן אָרגאַניזירט די קאָנפֿערענץ, צװישן זײ — די אַספּיראַנטן פֿון דער צװישן־אוניװערסיטעטישער מאַגיסטער־פּראָגראַם אין ייִדיש. איך האָב זיך אַ סך אױסגעלערנט פֿון די רעדעס װאָס מע האָט אָפּגעהאַלטן װעגן פֿאַרשידענע ליטעראַרישע און ליטעראַריש־היסטאָרישע טעמעס, און נאָך מער פֿון די פֿראַגעס און רעאַקציעס פֿון עולם. ס׳איז געװען אַ מחיה צו הערן װי די גרעסטע אױסטײַטשערס פֿון דער ייִדישער ליטעראַטור און געשיכטע — דוד־הירש ראָסקעס, אַבֿרהם נאָװערשטערן, רות װײַס, דן מירון, דזשאָסטין קעמי, יאַן שװאַרץ, ישׂראל ברטל, עלי לעדערהענדלער, לאָרענס ראָזענװאַלד און נאָך — זיצן אַלע צוזאַמען אין אײן צימער און רעדן אַרום שלום־עליכמס מײַסטערװערק.

פֿון דער אַנדערער זײַט מײן איך, אַז אױף אַזאַ קאָנפֿערענץ געװידמעט דער ייִדישער ליטעראַטור האָט די ייִדישע שפּראַך געזאָלט פֿיגורירן אין אַ סך אַ גרעסערער מאָס. זיצנדיק אױפֿן עראָפּלאַן פֿון ניו־יאָרק קײן תּל־אָבֿיבֿ האָב איך איבערגעקוקט די געדרוקטע פּראָגראַם און באַמערקט, אַז נאָר צװײ פֿון די כּמעט דרײַסיק רעפֿעראַטן װערן געלײענט אױף מאַמע־לשון. (פֿאַקטיש איז אײנער פֿון זײ געװען אױף העברעיִש, הגם דער טיטל שטײט אין פּראָגראַם אױף ייִדיש.) האָב איך באַשלאָסן צו שרײַבן די אָרגאַניזאַטאָרן און פֿרעגן, צי איך קען בײַטן די שפּראַך פֿון מײַן רעפֿעראַט פֿון ענגליש אױף ייִדיש, װײַל װאָס פֿאַר אַ פּנים װאָלט אַזאַ קאָנפֿערענץ געהאַט אָן דער ייִדישער שפּראַך? דער ענטפֿער איז געװען „יאָ, אַװדאי“, אָבער מיט אַזאַ מאָדנער הערה: „מיר שטאָלצירן מיט דער שפּראַכיקער רײַכקײט פֿון אונדזער פּראָגראַם. דאָס איז נישט קײן פּועל־יוצא פֿון קאָמפּראָמיס“.