די ל״ג־בעומר—בר־כּוכבֿא פֿאַרבינדונג

The Lag B'Omer – Bar Kochba Connection

ייִדן פּראַווען ל״ג־בעומר אין טוניס
Courtesy of www.tunisusa.com
ייִדן פּראַווען ל״ג־בעומר אין טוניס

פֿון יואל מאַטוועיעוו

Published May 26, 2016, issue of May 27, 2016.

(די 2 טע זײַט פֿון 2)

עס זענען אָפּגעהיט געוואָרן אַ צאָל אוראַלטע טעקסטן, אַרײַנגערעכנט אַ פּיוט פֿונעם באַרימטן פּאָעט אלעזר הקליר, וואָס זײַנע ווערק פֿאַרנעמען גאָר אַ פּראָמינענט אָרט אין די הײַנטיקע מחזורים, לויט וועלכע דער 18טער אייר ווערט דערמאָנט דווקא ווי אַ תּענית. ווי אַן אינטערעסאַנטן צופֿאַל, איז כּדאַי צו דערמאָנען אַן אינטערעסאַנטע לעגענדע, לויט וועלכער די ערשטע תּושבֿים אין דער פֿראַנצויזישער שטאָט לונעל זענען געווען דווקא ייִדן פֿון יריחו. מע דערציילט, אַז זייס האָבן זיך באַזעצט אין פּראָוואַנס נאָך מיט 2,000 יאָר צוריק.

הרבֿ נחמן קראָכמאַל, אַן אָריגינעלער פֿילאָסאָף און היסטאָרישער פֿאָרשער פֿונעם פֿריִיִקן 19טן יאָרהונדערט, האָט פֿאָרגעלייגט אַ חידושדיקן אָפּטײַטש פֿון ל״ג־בעומר. לויט זײַן השערה, זענען די תּלמידים פֿון רבי עקיבֿא אומגעקומען אינעם קאַמף קעגן די רוימער. ווי ס׳איז באַקאַנט, איז רבי עקיבֿא געווען אַ הייסער שטיצער פֿון שמעון בר־כּוכבֿא און לכתּחילה געגלייבט אין זײַן משיחישער ראָלע. ל״ג־בעומר איז געווען אַ טאָג, ווען די אויפֿשטענדלער האָבן אויף אַ קורצער ווײַל מצליח געווען אין זייער קאַמף, הגם בײַם סוף האָבן די רוימער, ווי אַ רעזולטאַט, אומגעבראַכט אַ ריזיקע צאָל ייִדן.

לויט קראָכמאַלס השערה, קאָן מען זיך גרינג פֿאָרשטעלן, ווי אַזוי אין פֿאַרשיידענע תּקופֿות האָט אַזאַ געשעעניש געקאָנט באַטראַכט ווערן אי ווי אַ תּענית, איז ווי אַ שׂימחה. צום באַדויערן, בלײַבט קראָכמאַל ווייניק באַקאַנט אין דער הײַנטיקער פֿרומער וועלט, צוליב זײַן אומגעוויינטלעכער קאָמבינאַציע פֿון טראַדיציאָנעלער ייִדישקייט מיט דער העגעליאַנער פֿילאָסאָפֿיע און אַ קריטישן צוגאַנג צו געשיכטע. זײַענדיק אַ מעסיקער גאַליציאַנער משׂכּיל, האָט ער אויסגעקליבן אַן אייגענעם דרך צווישן דער אַלטער רבנישער טראַדיציע און השׂכּלה. אַזוי צי אַזוי, באַקומט זיך, אַז די השערה וועגן דער פֿאַרבינדונג צווישן ל״ג־בעומר און בר־כּוכבֿאס אויפֿשטאַנד איז געווען באַקאַנט נאָך פֿאַרן אויפֿקום פֿון דער ציוניסטישער אידעאָלאָגיע.

ס׳איז כּדאַי צוצוגעבן, אַז רבי שמעון בר יוחאָי איז געווען צווישן די שאַרפֿסטע און אַקטיווסטע שׂונאים פֿון דער רוימישער אימפּעריע. צוליב דעם האָט ער, לויט דער באַרימטער לעגענדע, זיך באַהאַלטן במשך פֿון 13 יאָר אין אַ הייל. מע קאָן זיך גרינג פֿאָרשטעלן, ווי אַזוי דער יאָרצײַט פֿון אַזאַ פֿיגור און זײַן מיסטישע ירושה האָט אין די פֿריִערדיקע תּקופֿות געקאָנט זיך אַסאָציִיִרן מיטן אַנטי־רוימישן אויפֿשטאַנד.

ס׳איז אינטערעסאַנט אָבער צוצוגעבן, אַז אין די מיזרחדיקע ייִדישע עדות בלײַבט ל״ג־בעומר, אין אַ געוויסן זין, דווקא אַן אינטערנאַציאָנאַליסטישער יום־טובֿ. טויזנטער ספֿרדים פֿון פֿאַרשיידענע לענדער, אַרײַנגערעכנט ארץ־ישׂראל, באַזוכן די הײַנטיקע וואָך די קבֿרי־צדיקים אין מאַראָקאָ אין טוניס. בעת מײַן אַנומלטיקן וויזיט אין מאָנטעראָל האָב איך געהערט, אַז אַ טייל פֿונעם אָרטיקן ספֿרדישן עולם גרייט זיך צו פּראַווען ל״ג־בעומר אינעם אַראַבישן היימלאַנד פֿון זייערע אָבֿות. אדרבה, אויב דער דאָזיקער יום־טובֿ איז טאַקע היסטאָריש פֿאַרבונדן מיט בר־כּוכבֿאס אויפֿשטאַנד, רופֿט די רוימישע אימפּעריע, בפֿרט אין איר שפּעטערדיקן ביזאַנטישן גילגול, אַרויס אין דער מוסולמענישער טראַדיציע פֿאַקטיש די זעלבע נעגאַטיווע אַסאָציאַציעס, ווי בײַ ייִדן. און וואָס שייך די באַציִונגען צווישן פֿאַרשיידענע ייִדישע עדות, איז כּדאַי זיך אויך צו דערמאָנען, אַז די חנעוודיקע ל״ג־בעומרדיקע מינהגים שטאַמען, ווי עס זעט אויס, דווקא פֿון די ספֿרדים.