מוהאַמעד אַליס אוזבעקישע ירושה

Muhammad Ali's Uzbek Legacy

מוהאַמעד אַלי אין אוזבעקיסטאַן, 1978
מוהאַמעד אַלי אין אוזבעקיסטאַן, 1978

פֿון יואל מאַטוועיעוו

Published June 15, 2016, issue of June 25, 2016.

דעם 3טן יוני איז געשטאָרבן דער באַרימטער אַמעריקאַנער באָקסער מוהאַמעד אַלי. הגם די דאָקטוירים האָבן שוין אין 1984 באַשטעטיקט, אַז ער לײַדט פֿון דער פּאַרקינסאָן־מחלה, האָט זײַן פּראָפֿעסיאָנעלע קאַריערע זיך פֿאַרענדיקט נאָך פֿריִער, אין 1980. זינט דעמאָלט איז ער געבליבן באַקאַנט ווי אַ מוסולמענישער אַקטיוויסט און אַ געוועזענער וועלט־טשעמפּיאָן.

אין דער ייִדישער פּרעסע, האָבן די זשורנאַליסטן אָפֿט דערמאָנט צוויי מאָמענטן פֿון מוהאַמעד אַליס לעבן. אין זײַן יוגנט, האָט ער אויסגעדריקט צומאָל בפֿירוש אַנטיסעמיטישע דעות. אינעם יאָר 2012, איז ער אָבער געקומען מיט פֿאַרגעניגן אויף זײַן אייניקלס בר־מיצווה. די רעכט־געשטימטע צײַטונגען האָבן אונטערגעשטראָכן דעם ערשטן מאָמענט, און די מער ליבעראַלע — דעם צווייטן. אויף אַליס לוויה האָט זיך אַפֿילו באַטייליקט דער באַקאַנטער ראַבינער און פּראָגרעסיווער פּאָליטישער אַקטיוויסט — מײַקל לערנער.

אין דער מוסולמענישער פּרעסע האָבן זיך אויך באַוויזן אַ סך אַרטיקלען וועגן דעם פֿאַרשטאָרבענעם ספּאָרטלער. כּדי אונטערצושטרײַכן זײַן שײַכות צו איסלאַם, פֿאַרגעסן אָבער די מחברים צו דערמאָנען, אַז מוהאַמעד אַליס גײַסטיקע זוכענישן האָבן זיך אָנגעהויבן מיט אַ בפֿירוש אומאָרטאָדאָקסישער באַוועגונג מיט אַ טיפּיש אַמעריקאַנער טעם.

דער יונגער אַפֿראָ־אַמעריקאַנער קאַסיוס מאַרסעלוס קליי, אַ געבוירענער אינעם יאָר 1942 אין אַ באַפּטיסטישער משפּחה, איז צוגעצויגן געוואָרן צו דער „נאַציע פֿון איסלאַם‟ אונטער דער השפּעה פֿון מאַלקאָם עקס און עלײַדזשאַ מוהאַמעד, צוויי פּראָמינענטע גרופּע־אַקטיוויסטן; ביידע האָבן אויך געשטאַמט פֿון באַפּטיסטישע משפּחות. זײַענדיק דעמאָלט שוין אַ באַרימטער באָקסער, האָט ער, ווי אַ נײַער מוסולמענער, אין 1964 אויסגעקליבן דעם סטערעאָטיפּישן „בעל־תּשובֿישן‟ נאָמען מוהאַמעד אַלי.

די אָריגינעלע געדאַנקען פֿון די „שוואַרצע מוסולמענער‟ ווערן באַטראַכט אין דער טראַדיציאָנעלער מוסולמענישער וועלט ווי אויסטערלישע, אויב נישט אַפּיקורסישע. די אייגנאַרטיקע אַפֿראָ־אַמעריקאַנער פּראָטעסט־באַוועגונג האָט לכתּחילה דערקלערט, אַז די עכטע מענטשן זענען שוואַרץ־הויטיקע, און אַז די אַנדערע ראַסעס האָבן זיך באַוויזן ווי אַ סכּנותדיקע מוטאַציע. יעקבֿ אָבֿינו האָט כּלומערשט געשאַפֿן די ווײַסע ראַסע בעת זײַנע גענעטישע עקספּערימענטן אויפֿן גריכישן אינדזל פּאַטמאָס.

ס׳איז גרינג זיך פֿאָרצושטעלן, ווי אַזוי אַזעלכע געדאַנקען קאָנען צופֿירן צו אַנטיסעמיטיזם. זיי שמעקן אָבער מיטן „ניו־איידזש‟ השׂגות און קומען אין סתּירה מיט דער מוסולמענישער אמונה, אַז יעקבֿ אָבֿינו איז געווען אַ גרויסער צדיק און אַ נבֿיא. דערצו, איז דער גרינדער פֿון דער מוסולמענישער רעליגיע דאָך געווען אַן אַראַבער און נישט קיין אַפֿריקאַנער. צווישן אַנדערע אויסטערלישע געדאַנקען, האָבן די גרינדער פֿון דער באַוועגונג אײַנגעפֿירט די אמונה אין „פֿליִענדיקע טעלערס‟ — אַז אַ ריזיקע קאָסמישע שיף וועט כּלומרשט אָנקומען פֿון אַן אַנדער פּלאַנעט און צעשטערן די „פֿאַרשאָלטענע אַמעריקע‟.

דרו בונדיני בראַון, איינער פֿון אַליס וויכטיקסטע „רביים‟ אין דער קונסט פֿון באָקס־פֿאַרמעסטן, האָט חתונה געהאַט מיט אַ רוסיש־ייִדיש מיידל — אַ זעלטנקייט אין די ראַסיסטישע 1950ער יאָרן — און האָט זיך מגייר געווען אין אַ רעפֿאָרמער שיל. אין אַמעריקע איז פֿאַראַן אַ ממשותדיקע באַוועגונג פֿון „שוואַרצע ייִדן‟ — בעצם אַן אַלטערנאַטיוו צו דער „נאַציע פֿון איסלאַם‟, אַן אַנדער בײַשפּיל פֿון טיפּיש אַמעריקאַנער גײַסטיקע זוכענישן מיט אַ האָפֿענונג צו לייזן די ראַסע־פּראָבלעמען דורך רעליגיע.