„אָפּגעטאָן אויף טערקיש‟ צי ערנסטע וויסנשאַפֿט?

Turkish Nonsense or Serious Science?

ד״ר ערן אלחייק דערקלערט זײַן מעטאָד פֿונעם פֿאַרבינדן גענעטיק מיט קאָנקרעטער געאָגראַפֿיע
ד״ר ערן אלחייק דערקלערט זײַן מעטאָד פֿונעם פֿאַרבינדן גענעטיק מיט קאָנקרעטער געאָגראַפֿיע

פֿון יואל מאַטוועיעוו

Published June 22, 2016, issue of June 25, 2016.

(די 2 טע זײַט פֿון 3)

וואָס שײך די לינגוויסטישע השערות, רופֿט אלחייקס אַרטיקל טאַקע אַרויס אַ געלעכטער. כּלומרשט, האָט אַ גרופּע ייִדישע סוחרים אַרײַנגעוואַנדערט אויפֿן „זײַדענעם וועג‟ און געבראַכט קיין אייראָפּע זייער ספּעציפֿישן זשאַרגאָן, וועלכער האָט משפּיע געווען אויף „250 ווערטער אין ייִדיש‟, וואָס האָבן צו טאָן מיט געשעפֿטן. אין דעם איז אָבער שולדיק זײַן עקסצענטרישער שותּף וועקסלער.

ס׳איז קלאָר, אַז צו אַנטיסעמיטיזם האָט די נײַע טעאָריע אַבסאָלוט נישט קיין שײַכות. אַדרבה, אלחייק באַציט זיך בכּבֿודיק צו דער לאַנגער און פֿאַרכאַפּנדיקער געשיכטע פֿון דער ייִדישער שפּראַך און האָפֿט, אַז זײַנע אַנטדעקונגען וועלן ווײַזן די איראַנער, אַז די מיזרח־אייראָפּעיִשע ייִדן זענען זייערע ברידער.

אינעם יאָר 2014, האָט דער גענעטיקער געשאַפֿן, בשותּפֿות מיט זײַן קאָלעגע טאַטיאַנאַ טאַטאַרינאָוואַ, אַ ספּעציעלע קאָמפּיוטער־פּראָגראַם, וואָס דערמעגלעכט אין אַ סך פֿאַלן אָנצוּווײַזן גאַנץ פּינקטלעך אויף דער מאַפּע דעם ראַיאָן, פֿון וואַנען עס שטאַמען די אורוואָרצלען פֿון אַ מענטש, לויט זײַן גענעטישער אינפֿאָרמאַציע. די פּראָגראַם פֿאַרלאָזט זיך אויף סטאַטיסטישע פֿאָרשונגען פֿון פֿאַרשיידענע באַפֿעלקערונג־גרופּעס אַרום דער וועלט.

אַ סך קליענטן, וועלכע האָבן זיך פֿאַרבונדן מיט אלחייקס לאַבאָראַטאָריע, גיבן איבער, אַז די רעזולטאַטן זענען טאַקע גענוי. אַ טייל אַנדערע טענהן אָבער, אַז די פּראָגראַם האָט זיך געוויזן אַן אָרט אינמיטן דעם ים, וווּ קיין מענטשלעכער ייִשובֿ איז בכלל נישט בנימצא, אָדער אָפּגעשיקט אויף אַן אַנדער עק וועלט, וווּ קיינער פֿון זייערע אָבֿות איז קיינמאָל נישט געווען. אלחייק אַליין איז מסכּים, אַז פֿאַר אַ פֿאָלק, וואָס האָט זיך במשך פֿון דורות געמישט מיט פֿאַרשיידענע פֿעלקער, טויג זײַן מעטאָד נישט. אַזוי צי אַזוי, איז עס אַן עקספּערימענטאַלער צוגאַנג צו גענעטיק, וואָס נייטיקט זיך אין ווײַטערדיקע פֿאַרבעסערונגען.

צום ערשטן מאָל אין דער געשיכטע פֿון גענעטיק, האָט דער פֿאָרשער זיך פֿאָקוסירט ספּעציפֿיש אויף ייִדיש־רעדער, ווי די סאַמע אויטענטישע פֿאָרשטייער פֿון דער אַשכּנזישער עדה. ווי באַלד ער גלייבט נישט אין דער טעאָריע וועגן דעם ריין־תּנ״כישן אָפּשטאַם פֿון די הײַנטיקע ייִדן, האָט ער געטראַכט, אַז דער קאָמפּיוטער־אַנאַליז וועט אָנווײַזן אויף אייראָפּע אָדער כאַזאַריע. צו זײַן חידוש, האָט די פּראָגראַם באַשלאָסן, אַז צום מערסטן זענען די אַשכּנזים גענעטיש פֿאַרבונדן צו אַ געוויסן ראַיאָן אין מיזרח־טערקײַ, נישט ווײַט פֿון גרוזיע, בײַם ברעג פֿונעם שוואַרצן ים און לעבן דעם היסטאָרישן „זײַדענעם וועג‟. אינעם דאָזיקן ראַיאָן געפֿינען זיך אַ צאָל אוניקאַלע טאָפּאָנימען, וואָס קלינגען ווי דאָס וואָרט „אַשכּנז‟: איסקענאַז, עסקענאַז, אַשאַנאַז און אַשקוז. אינעם פֿאָרש־אַרטיקל ווערט באַטאָנט, אַז דער דאָזיקער ראַיאָן איז היסטאָריש פֿאַרבונדן מיט די פּערסן און אַנדערע ענלעכע פֿעלקער, און נישט מיט די טערקן.