ייִדיש־וועלט

פֿרום און פֿרײַ: „ייִדיש־פֿאַרם‟ 2016

Frum and Secular Melting Pot: Yiddish Farm 2016

פֿון מירע־רבֿקה קאַן

(די 3 טע זײַט פֿון 3)

דערצו נאָך איז חנה אַן אױסערגעװיינטלעכע לערערין. זי האָט מיטגעבראַכט אירע דרײַ ייִדיש־רעדנדיקע קינדער אױף דער פֿאַרם, און בײַ די סטודענטן איז דאָס פֿאַרברענגען מיט קינדער אױף אַ שפּראַך, װאָס מע קען נישט אַזױ גוט, זייער ניצלעך כּדי צו פֿאַרבעסערן דאָס לשון. די סטודענטן האָבן געלאַכט יעדעס מאָל וואָס דאָס דרײַ־יאָריקע ייִנגל סרולי האָט גערופֿן איינעם פֿון זיי בײַם נאָמען, און ווען דער סטודענט האָט אים געפֿרעגט: „װאָס?‟ האָט סרולי אויסגעשריגן: „גאָרנישט!!!‟ דאָס איז שוין געװאָרן אַזאַ שפּיל אויפֿן גאַנצן זומער. הומאָר איז בכלל געווען אַ פֿאַרשפּרייטע זאַך אויף דער פֿאַרם. שבת האָט מען, למשל, אַ מאָל זיך באַגריסט מיט „גוט זשאַבעס!‟ און אונדזער באַליבטסטער אױסדרוק פֿון גאַנצן זומער איז געווען: „פֿרעג נישט!‟ בײַ אונדז האָט עס אָבער נישט געהאַט דעם געוויינטלעך פּעסימיסטישן טאָן; ס׳האָט פּשוט געמיינט, אַז קיינער ווייסט נישט דעם ענטפֿער!

אונדזער היימיש געמיש פֿון חסידות און סעקולערקייט האָט אונדז גוט געדינט נישט נאָר אױף דער פֿאַרם, נאָר אױך ווען מיר האָבן פֿאַרבראַכט ווײַט פֿון אונדזער היימעלע אין גושן. װען מיר האָבן געשפּילט „לײזער טאַג‟ (אַזאַ שפּיל אין כאַפּערלעך, וווּ יעדער טראָגט אַ „ביקס‟ און „שיסט‟ די אַנדערע מיט ליכטשטראַלן), איז חנהס נײַן־יאָריקער זון, מענדי, מיטגעקומען. מיר זענען געפֿאָרן צום פֿאַרווײַלונג־אָרט, וווּ עס קומען פֿאָר די „לייזער טאַג‟ שפּילן, אין אַ שלאָס אינעם שטעטל, טשעסטער. צווישן די שפּילער זענען געווען אויך חסידישע משפּחות. בײַ זיי, האָט מסתּמא אױסגעזען װי מיר, אַ גרופּע יונגע פֿרײַע לײַט, האָבן „פֿאַרכאַפּט‟ אַ חסידיש קינד. איינער פֿון אונדזער גרופּע האָט באַמערקט, אַז אַ צווייט חסידיש ייִנגל האָט געקוקט אױף מענדי מיט חידוש, און אפֿשר אַפֿילו קינאה, ווי ער וואָלט געטראַכט: „װי אַזױ קומט אים אַזאַ מזל צו שפּילן ׳לייזער טאַג׳ מיט אַזאַ לעבעדיקער גרופּע?‟

אָבער מענדי אַליין האָט אויסגעזען פֿאַרזאָרגט, און פּונקט איידער מיר זײַנען אַרײַנגעגאַנגען שפּילן, איז ער אַנטלאָפֿן אין אַן אַנדער ריכטונג. „מענדי!‟ האָב איך אויסגערופֿן און אים נאָכגעלאָפֿן. „װאָס איז דער מער? װילסטו נישט שפּילן מיט אונדז?‟ מיט גרױסע ערנסטע אױגן האָט ער געפֿרעגט: „װען איר װעט מיך שיסן, װעט עס מיך װיי טאָן?‟ אױ נעבעך…

„ניין,‟ האָב איך אים ערסנט געענטפֿערט. „ס׳איז נאָר אַ ליכט װאָס שיסט אַרױס פֿון אונדזערע ביקסן. קום און שפּיל מיט אונדז!‟ נאָך דעם װאָס איך האָב אים צוגעזאָגט אַז ער װעט שטאַרק הנאה האָבן, איז ער צוריקגעקומען. שפּעטער האָט ער געזאָגט, אַז דאָס איז געווען זײַן באַליבטסטער טאָג פֿונעם זומער.

אויך אַ צווייט מאָל דעם זומער האָט מסתּמא אױסגעזען װי אונזער גרופּע האָט „געקידנעפּט‟ אַ פּאָר ייִנגלעך מיט פּאות; װען מיר זײַנען געפֿאָרן מיט חנהס קינדער אין „ייִדישן ביכער־צענטער‟ אין אמהערסט און צוריקגעקומען דורכן שטעטל װוּדבאָרן.

ּװוּדבאָרן איז א פּרעכטיק ייִדיש שטעטל אין מיטן װאַלד, װאָס קיינער פֿון אונדז, אחוץ חנה און אירע קינדער, האָט אַ מאָל געזען. די חסידים דאָרטן זײַנען געװען אױף װאַקאַציע, אין „דע קאָנטרי‟, רופֿן זיי עס. מענטשן האָבן געקוקט אױף אונדז װי אַ האָן אין בני־אָדם: דער בחור מיט די אױעררינגלעך, די פֿרױ מיט גאָר קורצע האָר, אַ טייל מענטשן מיט העמדער אָן אַרבל — אַלע רעדן אױף ייִדיש מיט אַזאַ ריינהאַרציקן ענטוזיאַזם!

אַ סך מענטשן זיינען צוגעקומען צו אונדז און געפֿרעגט: „װער זײַט איר? פֿון װאַנען קומט איר?‟ איין חסיד װאָס, ווי ס׳האָט זיך אַרױסגעלאָזט, איז געווען דער זון פון אונדזער לערערס בעל־הביתטע, האָט גערעדט מיט אונדז װעגן זײַן אייגענעם היימישן ייִדיש און װי עס פֿעלט אים אַ מאָל אַ װאָרט. נישט וויסנדיק דאָס וואָרט „לופֿטקילער‟, האָט ער אױסגעטראַכט דאָס װאָרט „קאַלטער לופֿט־מאַכער‟.

נאָך דעם װאָס מיר האָבן געענדיקט אונדזער שפּאַציר אין שטאָט, קוקנדיק אין די געשעפֿטן מיט נעמען װי „באָבעס‟ און „דיֹ כּשרע קרעטשמע‟, האָבן מיר באַשלאָסן צו עסן פּיצע. צוליב דעם וואָס אונדזער קיך אױף דער פֿאַרם איז פֿליישיק, בענקט מען אָפֿט נאָך מילכיקס — האָבן מיר אַלע געשלונגען די פּיצע, און מיר זײַנען אַלע געװאָרן ממש פֿאַרשיכּורט מיטן קעז!

זיצנדיק דאָרט אין דעם פּיצע־רעסטאָראַן אין וווּדבאָרן, נאָך דעם געשמאַקן טאָג אין איינעם, האָבן מיר אַלע דערפֿילט, אַז מיר האָבן דערגרייכט אַ װענדפּונקט, וואָס פֿון דאָרט קענען מיר שוין נישט צוריקגיין.

דערווײַל האָט די פּראָגראַם זיך שוין געענדיקט, און מיר זײַנען זיך אַלע צעפֿאָרן. אויב איר וועט אונדז פֿרעגט: „נו, וואָס וועט זײַן ווײַטער?‟ — וועלן מיר מיט אַ שמייכל אײַך ענטפֿערן: „פֿרעג נישט!‟