פּרשת ואתחנן, תּשע״ו

Weekly Torah Portion: Vaeschanan, 5776

Yehuda Blum

פֿון יואל מאַטוועיעוו

Published August 18, 2016, issue of August 29, 2016.

(די 2 טע זײַט פֿון 2)

משה זאָגט, אַז „עס האָט זיך אים געדאַוונט‟, ווײַל די הייליקע שכינה אַליין האָט געבעטן דעם באַשעפֿער דורך זײַן מויל אַרײַנצולאָזן אים אין ארץ־ישׂראל. די שכינה איז דאָך דער אַנטפּלעקטער אַספּעקט פֿונעם באַשעפֿער אַליין. אויב אַזוי, באַקומט זיך, אַז דער דיאַלאָג איז אָנגעגאַנגען נישט צווישן אים, ווי אַ מענטש און זײַן באַשעפֿער, נאָר צווישן פֿאַרשיידענע מדרגות פֿון געטלעכע אַנטפּלעקונגען. מצד דער אָפֿענער שכינה־פּערספּעקטיוו איז ער ניפֿטר געוואָרן אינעם מידבר, אָבער אינעם באַהאַלטענעם העכערן זין איז ער יאָ אַרײַנגעקומען קיין ארץ־ישׂראל. אַנדערש וואָלט דער אייבערשטער דורך זײַן מויל נישט געזאָגט, אַז „עס האָט זיך אים געדאַוונט‟. צו וועמען קאָן דאַוונען דער רבונו־של־עולם אַליין? ס׳איז נישט אַ געוויינטלעכער דיאַלאָג, נאָר אַ דערקלערונג פֿונעם חילוק צווישן דער גשמיותדיקער וועלט און העכערע עולמות.

דער שכינהס בקשה איז זיכער מקוים געוואָרן, ווײַל משה רבינו האָט זיך פֿאַרוואַנדלט אינעם קאָלעקטיוון געטלעכן גײַסט פֿון ייִדן, וועלכער האָט זיי אַרײַנגעפֿירט קיין ארץ־ישׂראל, פֿירט אונדז ווײַטער בזמן־הגלות און וועט ווערן דער אמתער משיח. מיט אַנדערע ווערטער, איז די גאולה אַ קאָלעקטיווער רוחניותדיקער פּראָצעס, אין וועלכן משה לעבט נאָך אַלץ ווי דער אינערלעכער אַחדות־כּוח. עס באַקומט זיך, אַז דער מלך־המשיח איז נישט אַ מעכטיקער קיניג אינעם בוכשטעבלעכן זין, נאָר אַ סימבאָלישע רעפּרעזענטאַציע פֿונעם „העכערן משה‟.

אין זײַן ספֿר רירט דער ראָפּשיצער רבי אָן פּאָטענציעלע סכּנותדיקע השׂגות. ער דערקלערט, אַז „משה רבינו‟ איז בגימטריא „ה׳ אלקי ישׂראל‟. דער גרויסער חסידישער צדיק האָט, חלילה, זיכער נישט געמיינט אַ כּמו־קריסטלעכע שיטה. ווי געזאָגט, רעדט ער נישט וועגן דעם גשמיותדיקן אַספּעקט. הגם משה רבינו איז געווען, פֿון אונדזער פּשוטן קוקווינקל, אַ בשׂר־ודם ווי יעדער מענטש, האָט ער מיט זיך פֿאָרגעשטעלט, מצד דער טיפֿער סימבאָלישער פּערספּעקטיוו, אַן אַנטפּלעקונג פֿונעם באַשעפֿער אויף דער ערד.

דער ראָפּשיצער רבי איז מסביר ווײַטער, אַז אינעם ענין פֿונעם חורבן־בית־המיקדש שטעקט אויף אַ היפּוכדיקן אופֿן דער זעלבער כּוח, וואָס ברענגט די גאולה. אויפֿן סמך פֿון דער פֿראַזע „צבֿי לצדיק‟ אינעם ספֿר־ישעיה דערקלערט ער, אַז להיפּוך צום פֿאַרקרומטן אות „צ‟ וועט די גאולה קומען אין דער פֿאָרעם פֿון אַ גראָדן לאַנגן „ץ‟.

ענלעכע מיסטעריעזע ווערטער טרעפֿן זיך בײַ רבי מנחם־מענדל רימינאָווער, דער רבי פֿונעם ראָפּשיצער. עס שאַפֿט זיך אַן אײַנדרוק, אַז די חסידישע צדיקים זענען מרמז, אַחוץ דעם בוכשטעבלעכן חורבן־בית־המיקדש, אויפֿן גײַסטיקן חורבן, וועלכער איז געשען אין דער ייִדישער וועלט צוליב דער פֿאַלשער משיחישער באַוועגונג פֿון שבתי צבֿי. פֿונדעסטוועגן, האָט אין דער דאָזיקער באַוועגונג געשטעקט אַ געוויסער פּאָטענציאַל, וועלכער וועט באַקומען אַ תּיקון. עס קאָן זײַן, אַז אַזוי ווי די צעשטערונג פֿונעם בית־שני, האָבן די דורכגעפֿאַלענע משיחישע חלומות פֿון די שבתי־צבֿיניקעס צוגעגעבן דעם ייִדישן פֿאָלק אַ געוויסן נײַעם טרײַב־כּוח, אויף אַ היפּוכדיקן ביטערן אופֿן. מע דאַרף צוגעבן, אַז אַזאַ אָפּטײַטש איז בלויז אַ השערה פֿון אַ טייל היסטאָריקער. ווי געזאָגט, איז דער ספֿר „זרע קודש‟ איינער פֿון די טיפֿסטע, און לאָזט זיך אָפּצוטײַטשן אויף פֿאַרשיידענע אופֿנים.

אַזוי צי אַזוי, איז קלאָר, אַז דער ראָפּשיצער רבי דערקלערט אונדז דעם חילוק צווישן דעם פּשוטן און טיפֿערן קוקווינקל. הגם משה רבינוס פֿיזישע פּטירה איז געווען אַ גרויסער פֿאַרלוסט פֿאַר ייִדן, איז עס פֿאָרט געוואָרן דער אָנהייב פֿון זײַן ווײַטערדיק לעבן ווי אונדזער קאָלעקטיווער תּורה־כּוח. הגם דער טאָג, ווען דער בית־המיקדש איז חרובֿ געוואָרן, איז באַקאַנט ווי דער ביטערסטער אין דער ייִדישער געשיכטע, איז עס פֿאָרט געוואָרן דער אָנהייב פֿון די פּאָטענציעלע ימות־המשיח.

ווען מיט אונדז טרעפֿט זיך עפּעס אומאָנגענעמס, דאַרפֿן מיר געדענקען, אַז פֿון אַן אַנדער פּערספּעקטיוו קאָן עס זײַן אַן אָנהייב פֿון עפּעס גוטס. נישט געקוקט דערויף, וואָס מיר זענען ווײַט פֿון משה רבינוס מדרגה, רעדט די הייליקע שכינה צומאָל דורך אונדזערע ווערטער און מעשׂים.