די אוקראַיִנישע ציגײַנער: צוויי טראַגעדיעס

Ukrainian Roma: Two Tragedies

די ציגײַנערישע הײַזער אין לאָשטשינאָווקע נאָכן פּאָגראָם
Facebook
די ציגײַנערישע הײַזער אין לאָשטשינאָווקע נאָכן פּאָגראָם

פֿון יואל מאַטוועיעוו

Published September 07, 2016, issue of September 30, 2016.

דעם 20סטן אויגוסט איז ריגע געשטאָרבן דער באַקאַנטער ציגײַנערישער זשורנאַליסט און כּלל־טוער וואַלערי נאָוואָסעלסקי, אַ געבוירענער אין דניעפּראָפּעטראָווסק, אוקראַיִנע. מע גיט איבער, אַז ער האָט, נעבעך, זיך גענומען דאָס לעבן צוליב שווערער דעפּרעסיע. אַחוץ די ציגײַנערישע אינפֿאָרמאַציע־קוואַלן, איז דאָס טראַגישע געשעעניש געבליבן כּמעט אינגאַנצן פֿאַרקוקט אין דער ברייטער פּרעסע.

דעם 27סטן אויגוסט האָט אַ תּושבֿ פֿונעם אוקראַיִנישן דאָרף געפֿונען אין אַ פֿאַרלאָזטן בנין דעם גוף פֿון אַ דערמאָרדעט אַ קליין מיידל. די פּאָליציי האָט גלײַך אַרעסטירט אַ 21־יאָריקן פֿאַרדעכטיקטן. די אָרטיקע אײַנוווינער – על־פּי־רובֿ בולגאַרן – האָבן אָנגעהויבן פּאָגראָמירן די אָרטיקע ציגײַנער, צעשטערט זייערע הײַזער און פֿאַרטריבן זיי פֿונעם דאָרף. צוליב דעם בלוטיקן כאַראַקטער פֿון דער מעשׂה, האָבן אַלע גרויסע פּרעסע־קוואַלן זיך אָפּגערופֿן וועגן דעם דאָזיקן פּאָגראָם.

נאָוואָסעלקי, דער פֿאַרשטאָרבענער 46־יאָריקער אַקטיוויסט, איז געווען אַ זון פֿון אַ ייִדישן טאַטן און אַ ציגײַנערישער מאַמע. אינעם יאָר 1993 האָט ער זיך באַטייליקט אין דער קאָנטראָווערסאַלער באַוועגונג „ייִדן פֿאַר יעזוס‟, און מיט צוויי יאָר שפּעטער עולה געווען קיין ארץ־ישׂראל, וווּ ער האָט זיך פֿאַרנומען מיט ציגײַנערישן אַקטיוויזם. אינעם יאָר 1999 האָט ער געשאַפֿן די „ציגײַנערישע ווירטועלע נעץ‟, וואָס בלײַבט דער וויכטיקסטער נײַעס־קוואַל פֿאַר די ציגײַנער אין פֿאַרשיידענע לענדער. מיט אַ פּאָר יאָר שפּעטער, אין 2002, האָט ער געשאַפֿן אַן ענלעכן נײַעס־קוואַל פֿאַר ייִדן, „דער ייִדישער קאַליידאָסקאָפּ‟. זײַענדיק אַ קענער פֿון אַ גאַנצער ריי שפּראַכן, אַרײַנגערעכנט העברעיִש, ציגײַנעריש, שפּאַניש, ענגליש, ענגליש, רוסיש און אוקראַיִניש, איז ער געווען אַ געראָטענער מומחה אין אינטערנאַציאָנאַלער סאָציאַלער טעטיקייט.

וואַלערי נאָוואָסעלסקי בײַם כּותל־המערבֿי, מאַרץ 2016
Facebook
וואַלערי נאָוואָסעלסקי בײַם כּותל־המערבֿי, מאַרץ 2016

צוליב זײַן געמישטן אָפּשטאַם און דער קריסטלעכער אמונה, האָט נאָוואָסעלסקי געליטן פֿון כּלערליי אומאָנגענעמע סיטואַציעס, זײַענדיק מיטאַמאָל אַ צילברעט פֿון אַנטיסעמיטן און שׂונאים פֿון ציגײַנער. הגם בעתן חורבן האָבן די ציגײַנער געליטן, פּונקט אַזוי ווי ייִדן, פֿונעם שוידערלעכן מאַסן־גענאָציד, זענען אַנטי־ציגײַנערישע בילבולים נישט קיין נאָווינע אויף דער ייִדישער גאַס. צום בײַשפּיל, האָט לינאַ טאָרפּוסמאַן, אַ גענוג באַקאַנטע רוסיש־ייִדישע זשורנאַליסטקע, מיט עטלעכע יאָר צוריק פֿאַרעפֿנטלעכט אַן אַרטיקל וועגן דעם, ווי אַזוי די ציגײַנער האָבן זי, כּלומרשט, געפּרוּווט צוצוגנבֿענען, ווען זי איז געווען אַ קינד. נאָוואָסעלסקי האָט באַשולדיקט די מחברטע אין קסענאָפֿאָבישע אויסטראַכטענישן. טאָרפּוסמאַן האָט אויף דער געענטפֿערט מיט אַן עכטן בלוט־בילבול און באַשולדיקט די ציגײַנער אין אַן אַנדער אַרטיקל אינעם, נישט מער און נישט ווייניקער, „קאָלעקטיוון קאַניבאַליזם‟.

די ציגײַנערישע אינטעליגענטן און אַקטיוויסטן אַרום דער וועלט באַקלאָגן זיך איצט, אַז זיי האָבן פֿאַרלוירן איינעם פֿון זייערע בעסטע און באַגאַבסטע פּערזענלעכקייטן. מאַקסים יעפֿימאָוו, זײַנער אַ באַקאַנטער, גיט איבער, אַז דער פֿאַרשטאָרבענער האָט זיך געמוטשעט פֿון גרויסע חובֿות און געפֿירט זײַן טעטיקייט לשם־שמים, און מע פּלאַנירט אים צו באַערדיקן אין ארץ־ישׂראל.

די צווייטע אַנומלטיקע טראַגישע מעשׂה, וואָס האָט צו טאָן מיט ציגײַנער, האָט גאָר אַן אַנדער טעם. עמעצער האָט דערמאָרדעט אַן 8־יאָריק אָדער 9־יאָריק מיידל אינעם דרום־אוקראַיִנישן דאָרף. די מעדיצינישע עקספּערטיז האָט באַשטעטיקט, אַז זי איז פֿאַרגוואַלדיקט געוואָרן. בערך 300 אָרטיקע תּושבֿים האָבן זיך פֿאַרזאַמלט אויף דער גאַס, כּדי צו שלאָגן די ציגײַנער, פֿאַרברענען און צעשמעטערן זייערע הײַזער. אַ טוץ ציגײַנערישע משפּחות זענען אַנטלאָפֿן, אַרײַנגערעכנט מאַמעס מיט קליינע קינדער. צום גליק, האָבן זיי זיך באַצײַטנס געראַטעוועט פֿונעם צעיושעטן המון. אַנשטאָט צו פֿאַרטיידיקן די געליטענע, האָט די אוקראַיִנישע רעגירונג באַשלאָסן זיי בלויז צו העלפֿן זיך אומצוקערן, באַוואַכט מיט פּאָליציי, כּדי מיטצונעמען זייערע חפֿצים, וואָס זיי האָבן פֿאַרלאָזט בעתן אַנטלויפֿן פֿונעם פּאָגראָם.

די אורקאַיִנישע מענטשנרעכט־אָרגאַניזאַציעס באַמערקן, אַז דער אַרעסטירטער פֿאַרדעכטיקטער יונגערמאַן, וועלכן די פּאָליציי האָבן געפֿונען טויט־שיכּור מיט צעבלוטיקטע הענט, איז בכלל נישט קיין ציגײַנער. דערווײַל איז נישט קלאָר, צי ער איז טאַקע שולדיק אינעם שרעקלעכן פֿאַרברעכן. אַזוי צי אַזוי, אויב ער האָט עס טאַקע געטאָן, איז עס נישט תּירוץ צו לינטשעווען די גאַנצע ציגײַנערישע באַפֿעלקערונג לויט דער ראַסיסטישער לאָגיק.