פּרשת שופֿטים, תּשע״ו

Weekly Torah Portion: Shoftim, 5776

Yehuda Blum

פֿון יואל מאַטוועיעוו

Published September 08, 2016, issue of September 30, 2016.

פֿון אַלע פּרשיות אין דער תּורה, שטימט אונדזער סדרה, מסתּמא, צום מערסטן מיטן רוח פֿון מוסר־ספֿרים און פּרקי־אָבֿות.

דער מוסר־השׂכּל פֿון די ספּעציפֿישע מיצוות, וואָס וואָרענען די שופֿטים און מלכים, אַז געלט און פּערזענלעכע נטיות ברענגען צו קאָרופּציע, זענען אַקטועל פֿאַר יעדן מענטש.

ווען דער בית־המיקדש איז געשטאַנען, האָבן די דיינים געהאַט דאָס רעכט און כּוח אויפֿצוצווינגען זייערע פּסקי־דינים. דער סנהדרין האָט אַפֿילו געקאָנט פֿאַרמישפּטן צום טויט צוליב חילול־שבת און אַ גאַנצער ריי אַנדערע עבֿירות. די חז״ל דערקלערן, אַז למעשׂה האָבן די דיינים אויף פֿאַרשיידענע אופֿנים אויסגעמיטן די פֿיזישע שטראָפֿן.

אַדרבה, אויב אַ געוויסער סנהדרין וואָלט פֿאַראורטיילט עמעצן צום טויט כאָטש איין מאָל אין 7 אָדער אַפֿילו 70 יאָר, וואָלט ער באַקומען אַ רעפּוטאַציע פֿון אַ „בלוטיקן‟. רבי עקיבֿא האָט בכלל געגלייבט, אַז די טויט־שטראָף איז באַרעכטיקט בלויז אין טעאָריע.

אַזוי צי אַזוי, האָבן די אַמאָליקע דיינים געהאַט אַ רעאַלן צוואַנג־כּוח. אין פֿאַרגלײַך מיט די אַמאָליקע צײַטן, האָבן די רבנים אין די הײַנטיקע ייִדישע קהילות, צום מערסטן, בלויז דעם כּוח צו לייזן אַ פֿינאַנציעלן אָדער משפּחה־קאָנפֿליקט, אויב די צעקריגטע צדדים זענען לכתּחילה מסכּים צו גיין אין בית־דין. עס טרעפֿן זיך געוויסע מענטשן, וואָס חלומען אומצוקערן די אַלטע שטרענגע סיסטעם און אַפֿילו פּרוּוון אײַנצושטעלן אַ נײַעם סנהדרין אין ארץ־ישׂראל. ס׳רובֿ ייִדן קוקן אָבער אויף אַזעלכע פּראָיעקטן ווי אויף עקסצענטרישע טשיקאַוועסן.

דער לעצטער ליובאַוויטשער רבי זצ״ל, וועלכער האָט כּסדר גערעדט אויף משיחישע טעמעס, דערקלערט אין זײַנע שמועסן, אַז אין דער צוקונפֿטיקער גאולה־תּקופֿה וועט מען מער נישט דאַרפֿן קיין צוואַנג. צוליב דעם, בעטן מיר יעדן טאָג אין שמונה־עשׂרה: „שופֿטינו כּבֿראשונה ויועצינו כּבֿתּחילה‟; אַנשטאָט די צוואַנג־שוטרים ווערן אין דער טאָג־טעגלעכער תּפֿילה דערמאָנט בלויז עצה־געבער. לויטן ליובאַוויטשער רבין, האָט די וועלט שוין דערגרייכט די מדרגה, ווען מיט גוואַלד־מיטלען קאָן מען נישט שאַפֿן קיין געראָטענע קהילה.

אַ ריי אַנדערע גרויסע חסידישע צדיקים גייען נאָך ווײַטער און באַטאָנען, אַז אין משיחס צײַטן וועט יעדער מענטש קאָנען געפֿינען אַן אייגענעם וועג צום באַשעפֿער. להיפּוך צו אַ בוכשטעבלעכן מלך, באַשטייט משיחס אויפֿגאַבע אינעם פֿאַרשפּרייטן דעם משיחישן גײַסט אין דער וועלט, וווּ יעדער וועט ווערן „אַ שטיקל משיח”.

דער איזשביצער רבי גייט אַפֿילו נאָך ווײַטער און גיט צו, אַז די הפֿקרדיקע טענדענצן פֿון דער מאָדערנער תּקופֿה זענען אַ סימן פֿון קומענדיקע גאולה־צײַטן. דערווײַל ווערט אָבער דער משיחישער גײַסט אַנטפּלעקט אויף אַ קרומען אופֿן, ווײַל מיר בלײַבן נאָך אין גלות. די וועלט פֿון פֿרײַהייט, „עלמא־דחרותא‟, בלײַבט נאָך אַלץ אַ געוווּנטשענע אוטאָפּיע.

עס באַקומט זיך, אַז וואָס ווײַטער פּראָגרעסירט אין דער עולם דער משיחישער פּאָטענציאַל, אַלץ מער אַלטמאָדיש קלינגען פֿאַר אונדז די מיצוות, וואָס האָבן צו טאָן מיט מלכים, טויט־שטראָפֿן און „מאָראַלישקייט־פּאָליציי‟. פֿונדעסטוועגן, ווייסן מיר דאָך, אַז אַלע ווערטער אין דער תּורה בלײַבן אייביק אַקטועל. אין דער אמתן, אויב מער טראַכט זיך אַרײַן, לערנען מיר אין דער הײַנטיקער פּרשה אָפּ אַ גאַנצע ריי ענינים, וואָס זענען באַזונדערס וויכטיק דווקא אין אַ סבֿיבֿה, וווּ יעדער מענטש פֿירט זיך אויף בגשמיות אומאָפּהענגיק, און דערפֿאַר מוז ברוחניות זײַן מער פֿאָרזיכטיק מיט זײַנע הפֿקרדיקע נטיות. צו באַטראַכטן יעדן טראָט אַליין איז שווערער, ווי צו פֿאָלגן אַ קאָמאַנדיר.