רוחניות

פּרשת שופֿטים, תּשע״ו

Weekly Torah Portion: Shoftim, 5776

פֿון יואל מאַטוועיעוו

(די 2 טע זײַט פֿון 2)

די תּורה הייסט אײַנצושטעלן די דיינים אין „אַלע אײַערע טויערן‟. ווי עס שטייט געשריבן אין די חסידישע ספֿרים, מוז מען באַשיצן אַלע „טירן‟ פֿונעם מענטשלעכן גוף, אַרײַנגערעכנט די אויגן, אויערן, דאָס מויל און אַפֿילו די נאָז, פֿון די מעגלעכע דרויסנדיקע השפּעות. אין געוויסע קהילות נעמט מען עס הײַנט אָן בוכשטעבלעך; מע פֿאַרשליסט זיך אין אַן איזאָלירטער געגנט פֿון דער אַרומיקער וועלט.

דער ראָפּשיצער רבי דערקלערט אָבער איז זײַן ספֿר „זרע קודש‟, אַז די איזאָלאַציע וועט נישט העלפֿן. אַדרבה, אַזאַ שטייגער לעבן קאָן דווקא פֿאַרפֿירן. די תּורה זאָגט, אַז דער כאַבאַר פֿאַרבלענדט די אויגן פֿון חכמים. אינעם פּערזענלעכן זין, רעדט צומאָל דער יצר־הרע דעם מענטש אײַן, אַז ער טוט שוין אַזויפֿיל מיצוות, אַז ער דאַרף מער נישט שטײַגן צו אַ העכערער מדרגה. אויב מע וווינט אין באָראָ־פּאַרק צי מאָנסי און מע לערנט אַ גאַנצן טאָג אין אַ כּולל, דאַרף מען נישט שטרעבן צו ווערן אַ בעסערער מענטש.

די פּראָבלעם באַשטייט אין דעם, וואָס דער יצר־הרע קאָן אויפֿן אויבערפֿלאַך פֿאַרשטעלן עבֿירות ווי מיצוות. די תּורה וואָרנט ווײַטער אינעם זעלבן פּסוק, אַז דער כאַבאַר פֿאַרקרומט די וועגן פֿון צדיקים. צומאָל טרעפֿט זיך, אַז אַ מענטש איז טאַקע אין אַ געוויסער מאָס אַן עכטער צדיק, אַלעמאָל פֿאַרטאָן אין גרויסע מיצוות און מעשׂים־טובֿים. דער יצר־הרע קאָן נאָך אַלץ אַרײַנקריכן און אײַנרעדן אַזאַ מענטש, צום בײַשפּיל, אַז ער מעג זיך באַציִען אומטאָלעראַנט לגבי דעם „פּשוטן‟ עולם. אַ געוויסע גרויסע מיצווה קאָן דינען ווי אַן אינערלעכער „כאַבאַר‟.

דער איזשביצער רבי דערקלערט, אַז עס טרעפֿן זיך אַמאָל סיטואַציעס, ווי עס ווערט דערקלערט אין דבֿרי־חז״ל, אַז געוויסע תּורה־ענינים קאָן מען בלויז פֿאַרשטיין ווי געהעריק, ווען מע ווערט אויף זיי „אָנגעשטויסן‟ — דהײַנו, ווען מע איז עובֿר אויף זיי אָדער, לכל־הפּחות, ווען מע געפֿינט זיך אין צווייפֿלהאַפֿטיקע סיטואַציעס.

אָפּגעריסנקייט פֿון דער וועלט איז לאַוו־דווקא אַ גוטער אופֿן צו פֿאַרשטיין די תּורה.

אויב מע לעבט אין אַ שטרענגער פֿאַרשלאָסענער קהילה, גאַראַנטירט עס נישט, אַז דער יצר־הרע וועט זיך נישט געבן אַן עצה צו פֿאַרפֿירן די נשמה אויף אַן אומגעריכטן אופֿן. אַדרבה, מע דערציילט, אַז ווען דער קאָצקער רבי האָט געהערט, אַז אַ געוויסער יונגערמאַן לערנט גמרא אַ גאַנצן טאָג, האָט דער רבי געפֿרעגט: ווען געפֿינט דער יונגערמאַן די צײַט צו פֿאַרשטיין, וואָס ער לערנט?

בײַ ייִדן אין ליטע און ווײַסרוסלאַנד זאָגט מען, אַז דער יצר־הרע איז אַ „קלוגינקער‟. אונדזערע אינסטינקטן זענען נישט צו קלוג, אָבער פֿאַרמאָגן אַ געוויסע קלוגשאַפֿט. נישט אַלעמאָל ווייסן מיר, וואָס ס׳באַהאַלט זיך אין אונדזער אומבאַוווּסטזײַן, און ווי אַזוי פּינקטלעך די אומבאַוווּסטזיניקע נטיות זענען משפּיע אויף אונדז. פֿונדעסטוועגן, קאָנען מיר זיך נישט אַלעמאָל באַגיין מיט ראַציאָנאַלע חשבונות. צומאָל מוז מען זיך דווקא פֿאַרלאָזן אויף דער אינטויִציע, ווײַל דער קאַלטער שׂכל קאָן אַרײַנציִען אין אַ טיפֿער בלאָטע.

בקיצור, די עבֿודה פֿונעם אָפּגעבן דין־וחשבון אינעם לעבן איז אַ שווערע, ווײַל נישט אַלעמאָל קאָן מען פֿאָרמולירן קלאָרע אינסטרוקציעס פֿאַר אונדזערע אינערלעכע אָפּשאַץ־כּוחות. אין דער הײַנטיקער סדרה שטייט געשריבן, אַז דער רבונו־של־עולם אַליין טראָגט דאָס אַחריות פֿאַרן אײַנשטעלן די „שופֿטים און שוטרים‟ אין יעדן טויער. ווען מיר פֿילן, אַז דער באַשעפֿער אַליין העלפֿט אונדז צו לייזן די סתּירה צווישן דעם קאַלטן שׂכל און הפֿקרדיקע עמאָציעס דורך אומגעריכטע אינטויִטיווע באַשלוסן, קאָן עס זײַן אַ גוטער סימן; פֿונדעסטוועגן, מוז מען ווײַטער זיך גריבלען אין זיך, כּדי צו באַשטעטיקן, אַז אונדזער אינטויִציע פֿירט אונדז אין אַ גוטער ריכטונג.

די הײַנטיקע מוסר־פּרשה וואָרנט וועגן אַזעלכע עקסטרעמע פּערזענלעכע דורכפֿאַלן, ווי דאָס מאָרדן אַן אומשולדיקן מענטש און דאָס פֿאַרמישפּטן אַן אומשולדיקן צום טויט. זי שליסט זיך אָבער מיטן אָפּטימיסטישן צוזאָג: „כּי תּעשׂה הישר בעיני השם‟ — ווײַל איר וועט זיך ריכטיק פֿירן אין די אויגן פֿונעם אייבערשטן. ווען מע שטרעבט צו טאָן אַלץ לשם־שמים און מע גלייבט אין דער געטלעכע השגחה־פּרטית, נישט געקוקט אויף דער כאַאָטישער און סתּירותדיקער נאַטור פֿונעם מענטשלעכן לעבן, געפֿינט מען, סוף־כּל־סוף, אַ ריכטיקן וועג. אַבי מע זאָל נישט פֿאַרגעסן, אַז דער לעבנס־וועג גייט ווײַטער און פֿאָדערט אַלעמאָל נײַע באַשלוסן בײַ אונדזערע אינערלעכע „שופֿטים און שוטרים‟.