פּרשת כּי־תצא, תּשע״ו

Weekly Torah Portion: Ki Seitsei, 5776

Yehuda Blum

פֿון יואל מאַטוועיעוו

Published September 15, 2016, issue of September 30, 2016.

אין פֿאַרגלײַך מיט דער פֿאָריקער פּרשה, וואָס פאָקוסירט זיך אויף דער יושרדיקער אויפֿפֿירונג פֿונעם מענטש און פֿאַרשיידענע איידעלע מוסר־ענינים, קאָן זיך שאַפֿן אַן אײַנדרוק, אַז די הײַנטיקע סדרה איז די סאַמע „פּאָליטיש אומקאָרעקטע‟ אין דער גאַנצער תּורה.

ווען איר גייט אַרויס מלחמה צו האַלטן און, מיטן אייבערשטן הילף, זענט איר מנצח דעם שׂונא און טרעפֿט צווישן די געפֿאַנגענע אַ שיינע נישט־ייִדישע פֿרוי, אַ „יפֿת־תּואר‟, מעגט איר מיט איר חתונה האָבן. אויב זי געפֿעלט נאָך אַלץ דעם פֿאַרכאַפּער נאָך אַ חודש־לאַנגן אויספּרוּוו־פּראָצעס, מעג מען זי מגייר צו זײַן און שטעלן די חופּה.

דער רמב״ם האַלט, אַז נאָך איידער דער ייִדישער סאָלדאַט ברענגט די געפֿאַנגענע פֿרוי אַהיים, מעג ער מיט איר איין מאָל האָבן אַ סעקסועלן קאָנטאַקט — מיט אַנדערע ווערטער, מעג ער זי צו פֿאַרגוואַלדיקן. לויט די הײַנטצײַטיקע עטישע סטאַנדאַרטן, קלינגט אַזאַ מעשׂה ווי אַ קלאַסישער בײַשפּיל פֿון אַ מלחמה־פֿאַרברעכן. ווײַטער, נאָך אַ גאַנצער ריי מיצוות, וואָס לייגן זיך אויפֿן שׂכל אָדער האָבן אַ מיסטישן טעם – למשל, דער פֿאַרווער צו טראָגן דעם שעטנז, דאָס געמיש פֿון וואָל און פֿלאַקס – שליסט זיך אונדזער סדרה מיט דער מיצווה אויסצוהרגענען די עמלקים. אויב מע נעמט עס אָן בוכשטעבלעך, מיינט עס, אַז ס׳איז פֿאַראַן אַ געוויס גענעטיש פֿאָלק, וואָס פֿאַרדינט פֿאַרניכטעט צו ווערן. איבעריק צו זאָגן, אַז אַזאַ מיצווה קלינגט נאָך ערגער פֿון „יפֿת־תּואר‟, ווי אַ בפֿירושער רוף צום גענאָציד.

דער געוויינטלעכער תּירוץ אויף דער צווייפֿלהאַפֿטיקער נאַטור פֿון די דערמאָנטער מיצוות באַשטייט אין דעם, וואָס אין דער הײַנטיקער וועלט איז שוין לאַנג נישטאָ אַזאַ פֿאָלק, ווי עמלק, און אַז ווען משיח וועט קומען, וועלן מער נישט זײַן מלחמות און ממילא וועט זיך נישט שאַפֿן די דערמאָנטע סיטואַציע מיט אַ פֿאַרכאַפּטער פֿרעמדער פֿרוי.

פֿונדעסטוועגן, פֿרעגט זיך אַ קשיא: אויב אַפֿילו הײַנט זענען די דערמאָנטע מיצוות נישט אַקטועל אינעם בוכשטעבלעכן זין, פֿאַרוואָס האָט די תּורה זיי אָנגעזאָגט בכלל? צי האָט מען טאַקע געמעגט על־פּי תּורה מיט 3,000 יאָר צוריק פֿאַרגוואַלדיקן פֿרויען בשעת מלחמה און אויסהרגענען אַ גאַנץ פֿאָלק, אַרײַנגערעכנט פֿרויען און קינדער?

וואָס שייך עמלק, באַמערקן אַ ריי באַקאַנטע רבנים, אַרײַנגערעכנט רבי יוסף קאַרו, דער מחבר פֿונעם „שולחן־ערוך‟, אין זײַן קאָמענטאַר צום רמב״מס הויפּט־ווערק „יד החזקה‟, אַז אַן עמלקי, וואָס היט די מיצוות פֿון בני־נח, ווערט אַ גוטער מענטש; אַדרבה, ייִדן מוזן באַזאָרגן זײַנע באַדערפֿענישן און האָבן פֿאַר אים דרך־ארץ. עס באַקומט זיך, אַז עמלק איז גיכער אַ קולטורעלע, און נישט אַן עטנישע אָדער ראַסע־קאַטעגאָריע.

דער קלאַסישער ענטפֿער וועגן דער „יפֿת־תּואר‟ איז, אַז הגם דער אייבערשטער איז מוחל, ווען אַ מיליטער־מאַן פֿאַרכאַפּט אַ פֿרוי בשעת מלחמה, זאָל מען עס למעשׂה נישט טאָן. דערצו, באַטאָנען אַ ריי ראשונים, להיפּוך צו דער דערמאָנטער שיטה פֿונעם רמב״ם, אַז ערשט נאָך דער חתונה מעג דער פֿאַרכאַפּער זי אָנרירן. אויב זי וויל מיט אים נישט חתונה האָבן, מוז ער זי לאָזן צו רו.
געוויסע רבנים פֿאָקוסירן זיך אויפֿן פּשט פֿון דער הײַנטיקער פּרשה, ווי אַ בײַשפּיל פֿונעם איבערראַציאָנעלן כאַראַקטער פֿון דער תּורה. כּדי מקיים צו זײַן דעם אייבערשטנס ווילן, מוז מען, לויט זייער מיינונג, אָפּלאָזן די וועלטלעכע ווערטן פֿון טאָלעראַנץ און מאָראַלישקייט. אַזאַ געדאַנקען־גאַנג איז אָבער זייער סכּנותדיק.