פּרשת נח, תּשע״ז

Weekly Torah Portion: Noah, 5777

Yehuda Blum

פֿון יואל מאַטוועיעוו

Published November 03, 2016, issue of November 23, 2016.

אַזוי ווי די פֿאָריקע פּרשה, איז די הײַנטיקע סדרה פֿול מיט אוניווערסאַלע אַלמענטשלעכע מאָטיוון. די מעשׂה וועגן דעם מבול און מגדל־בבֿל איז איינע פֿון די באַקאַנטסטע תּנ״כישע געשיכטעס אין דער וועלט, פֿול מיט רײַכע סאָציאַלע, פּסיכאָלאָגישע און עטישע ענינים און רמזים, וואָס ווערן גאַנץ אַקטועל אין אונדזער תּקופֿה פֿון עקאָלאָגישע צרות און צווייפֿלהאַפֿטיקע עפֿעקטן פֿון דער גלאָבאַליזאַציע.

הגם דער באַשעפֿער האָט צוגעזאָגט נישט צו ברענגען אַן אַנדער וועלט־מבול, קאָן אַן אָרטיקע קאַטאַסטראָפֿע גורם זײַן, חלילה, טויזנטער קרבנות און אַ ריזיקן היזק. צווישן די מאָדערנע אָרטאָדאָקסישע ייִדן און געוויסע וויסנשאַפֿטלעך־אָריענטירטע חרדישע דענקער, אַרײַנגערעכנט רבי אַריה קאַפּלאַן, דער באַרימטער פּאָפּולאַריזאַטאָר פֿון קבלה און פֿון רבי נחמן בראַצלעווערס חסידישער שיטה, איז הײַנט פֿאַרשפּרייט די נטיה אָפּצוטײַטשן דעם מבול שלא־כּפּשוטו.

לויט אַריה קאַפּלאַנען, איז אָדם־הראשון געווען דער גרינדער פֿון אונדזער ציוויליזאַציע, אָבער נישט דער ערשטער מענטש אין דער גאַנצער וועלט. לויט זײַן טעאָריע, זענען אינעם מבול אומגעקומען בלויז אָדמס אייניקלעך, פֿון וועלכע עס שטאַמען אַלע שפּעטערדיקע הויפּט־העלדן אין דער תּורה, אַרײַנגערעכנט דאָס ייִדישע פֿאָלק. דעריבער, באַטראַכט די תּורה זייער אומקום ווי אַ גלאָבאַלע קאַטאַסטראָפֿע. אַזוי צי אַזוי, איז כּדאַי צו באַמערקן, אַז זײַן אינטערפּרעטאַציע פֿאַרשוואַכט נישט דעם בוכשטעבלעכן לימוד פֿון דער מעשׂה. אַדרבה, עס באַקומט זיך, אויב מע טראַכט זיך אַרײַן, אַז אַן אָרטיקע קאַטאַסטראָפֿע, ווי אַ רעזולטאַט פֿון רישעותדיקע באַציִונגען צו דעם מענטשן און דער נאַטור, קאָן האָבן גלאָבאַלע קאָנסעקווענצן פֿאַר דער גאַנצער מענטשהייט.

אַ ריי מפֿרשים דריקן אויס אַ פֿאַרקערטע נטיה, וואָס שייך דעם מגדל־בבֿל, און שילדערן דעם טורעם ווי אַ קאַטאַסטראָפֿישן גלאָבאַלן פּראָיעקט, וואָס דערמאָנט די הײַנטצײַטיקע וויסנשאַפֿטלעכער פֿאַנסטאַסטיק. לויט רש״י, האָבן די חז״ל שוין משער געווען, אַז דער טורעם האָט געקאָנט פֿליִען. רבי יצחק דמן עכּו האָט עס מיט 800 יאָר צוריק שוין באַשריבן ווי אַ מין קאָסמאָס־שיף. רבי יונתן אייבעשיץ, וועלכע האָט געלעבט מיט 300 יאָר צוריק און האָט זיך אינטערעסירט מיט די טעכנאָלאָגישע חידושים פֿון זײַן צײַט, האָט אין זײַן ספֿר „תּפֿארת יהונתן‟ אָנגעשריבט אַ פּירוש אויף אונדזער סדרה, וואָס לייענט זיך ממש ווי אַ פֿאַנטאַסטישע נאָוועלע. לויט זײַן מיינונג, האָבן די בויער פֿונעם מגדל־בבֿל זיך געקליבן צו שאַפֿן אַ ראַקעט, כּדי זיך אָפּצוראַטעווען פֿון אַ מעגלעכן נײַעם מבול אויף דער לבֿנה. דער טורעם האָט געזאָלט דינען וו אַ הויכער קאָסמאָדראָם.

פּונקט אַזוי ווי אינעם פֿאַל מיטן מבול, בלײַבט די מעשׂה אינגאַנצן רעלעוואַנט, צי מע זאָל אַסאָציִיִרן דעם מיסטעריעזן טורעם מיט די הײַנטיקע טעכנאָלאָגיעס, וואָס אין די הענט פֿון רשעים קאָנען גורם זײַן ריזיקע גלאָבאַלע צרות, צי מע זאָל עס אָפּטײַטשן ווי אַ גרויסן און אַמביציעזן, אָבער פּשוטן בנין, ווי עס שטעלט זיך פֿאָר אויף זײַן באַקאַנט בילד דער פֿראַנצויזישער מאָלער גוסטאַוו דורע.

פּשוט צו נישט, קאָן אַ גענוג גרויסער פּראָיעקט, דורכגעפֿירט אונטער אַ שטרענגער צענטראַליזירטער מאַכט און מיט אימפּעריאַליסטישע כּוונות, צעשטערן דאָס מענטשלעכע אַחדות און גורם זײַן אַ מצבֿ, ווען געוועזענע ברידער הייבן זיך אָן קריגן און קאָנען נישט פֿאַרשטיין איינער דעם צווייטן. למשל, די הײַנטיקע גלאָבאַלע קאָרפּאָראַציעס פֿאַרשפּרייטן אַ געוויסן פֿאַלשן טעם פֿון אייניקייט. אין אַלע ווינקלען פֿון דער וועלט באַווײַזן זיך געשעפֿטן, וואָס טראָגן די זעלבע ענגלישע נעמען, כאָטש — און ווי איראָניש איז עס! — זיי פֿאַרקויפֿן סחורה, וואָס קומט פֿון אַן אַנדער ריזיק קאָרפּאָראַטיוו לאַנד, כינע.

ווי אַ רעזולטאַט, שפּילן זיי אָבער אָפֿט אַ ראָלע אינעם פֿאַרשפּרייטן שׂינאה, אומיושר און אינעם שאַפֿן אַ מצבֿ, ווען אויף דער אָרטיקער טעלעוויזיע הייבט מען אָן רעקלאַמירן צווייפֿלהאַפֿטיקע סחורה אויף אַ מישמאַש פֿון שפּראַכן, וואָס פֿאַרן עלטערן דור קלינגט ווי אַ משונהדיק און פֿרעמד הענטשקע־לשון. אַנשטאָט אַחדות, באַקומט זיך טאַקע אַן אומגעזונטער קולטורעלער און סאָציאַלער בילבול.