רוחניות

פּרשת חיי־שׂרה, תּשע״ז

Weekly Torah Portion: Chayei Sarah, 5777

פֿון יואל מאַטוועיעוו

די הײַנטיקע פּרשה איז די איינציקע אין דער גאַנצער תּורה, וואָס טראָגט אַ נאָמען פֿון אַ פֿרוי. אינעם תּנ״ך איז פֿאַראַן אַ גאַנצער ספֿר, די מגילת־רות, וואָס דערציילט וועגן דעם, ווי אַזוי דוד המלכס עלטער־באָבע האָט פֿאַרלאָזט איר היים און זיך מגייר געווען. צווישן די טראַדיציאָנעלע נעמען פֿון די חומש־פּרשיות טרעפֿט זיך אָבער בלויז איין פֿרויען־נאָמען.

דאָס מיינט נישט, חלילה, אַז די פּרשה־נעמען האָבן אַ סעקסיסטישן טעם. בלויז אין אייניקע פֿון זיי טרעפֿן זיך פּערזענלעכע נעמען, און שׂרה, ווי די גרינדערין פֿונעם גאַנצן ייִדישן פֿאָלק, פֿאַרנעמט צווישן זיי גאָר אַ בכּבֿודיק אָרט. דער פּאַראַדאָקס באַשטייט אָבער אין דעם, וואָס למעשׂה הייבט זיך אָן די הײַנטיקע סדרה מיט שׂרהס טויט. די תּורה דערציילט, אַז זי איז ניפֿטר און באַערדיקט געוואָרן אין חבֿרון, אין דער מערת־המכפּלה. אַ גרויס אָרט פֿאַרנעמט אין אונדזער פּרשה די חנעוודיקע לעבעדיקע מעשׂה וועגן יצחקס שידוך מיט רבֿקה. מע קאָן זאָגן, אַז די עיקר־ראָלע שפּילט אין אונדזער פּרשה טאַקע אַ פֿרוי.

די חז״ל זאָגן, אַז שׂרה איז ניפֿטר געוואָרן, ווען זי האָט געהערט, אַז איר באַליבטער זון, יצחק, איז שיִער נישט אומגעקומען ווי אַ קרבן. די חסידישע צדיקים דערקלערן, אַז איר פּטירה האָט געהאַט צו טאָן נישט מיטן בוכשטעבלעכן שאָק, נאָר מיט איר אומגעוויינטלעך גרויסער מדרגה פֿון דבֿקות. ווען שׂרה איז געווויר געוואָרן וועגן יצחקס גרייטקייט צו ווערן אַ קרבן, איז זי אַליין באַגאַנגען אין איר זינען אַ „ווירטועלע” עקדה און האָט זיך טאַקע מקריבֿ געווען על קידוש־השם.

אויב מע טראַכט זיך אַרײַן, קאָן מען זאָגן, אַז שׂרה האָט דערגרייכט אַפֿילו אַ העכערע מדרגה, ווי איר זון. ווי מיר האָבן געשמועסט אינעם פֿאָריקן פּרשה־אַרטיקל, האָט אַבֿרהם געוווּסט, אַז סוף־כּל־סוף וועט זיך דער אומגעוויינטלעכער באַפֿעל פֿונעם באַשעפֿער אויסשפּילן מיט אַ גליקלעכן סוף. אַדרבה, גיבן דאָ די מקובלים צו אַן אינטערעסאַנטן גענדער־עלעמענט. יצחק האָט לכתּחילה געהאַט אַ נשמה פֿון אַ פֿרוי און וואָלט נישט געקאָנט האָבן קינדער; בײַ דער עקדה, איז זײַן נשמה אַרויסגעפֿלויגן פֿונעם גוף און זיך אומגעקערט מיט אַ נייטיקן מענערישן קאָמפּאָנענט. אַזוי צי אַזוי, איז יצחק געלעגן פֿיזיש צוגעבונדן צום מזבח, גרייט צו שטאַרבן. שׂרה האָט זיך אָבער בכּיוון אַרײַנגעפֿירט אין אַזאַ הויכער מדרגה פֿון דבֿקות, אַז איר נשמה איז אַרויסגעפֿלויגן אָן קיין פֿיזישער עקדה און זיך נישט אומגעקערט.

ס׳איז אינטערעסאַנט, אַז די אַנדערע באַרימטע תּנ״כישע צדקת, רות, האָט על־פּי קבלה בײַם אָנהייב געהאַט אַ נשמה פֿון אַ מאַן. צוליב דעם האָט זי אויך נישט געקאָנט האָבן קינדער. להיפּוך צו יצחקן, האָט זי דורך איר מסירת־נפֿש באַקומען דעם נייטיקן ווײַבערלעכן נשמה־קאָמפּאָנענט.

אונדזער פּרשה פֿאַרענדיקט זיך מיט אַבֿרהם אָבֿינוס פּטירה. ישמעאל און יצחק האָבן צוזאַמען באַערדיקט דעם טאַטן. בײַם סוף פֿון דער סדרה שטייט געשריבן, אַז ישמעאל איז ניפֿטר געוואָרן ווי אַ צדיק; „ויגוע וימת ויאסף אל עמיו”. נאָך די דערמאָנטע גײַסטיקע טראַנספֿאָרמאַציעס, דערציילט אונדז די תּורה וועגן אַן אַנדער גאָר וויכטיקן טראַנספֿאָרמאַציע־ענין: תּשובֿה.

נישט אַלע מפֿרשים שטעלן יצחק און ישמעאל אויף דער זעלבער מדרגה פֿון רוחניות. צום בײַשפּיל, דער לעצטער ליובאַוויטשער רבי האָט געהאַלטן, אַז הגם ישמעאל האָט טאַקע תּשובֿה געטאָן, איז ער פֿאָרט נישט געווען קיין ייִד. זײַענדיק אַ זון פֿון הגר, און נישט שׂרה, איז ער געווען אַ כּשרער בן־נח, אַ פּראָטאָטיפּ פֿון די קומענדיקע נישט־ייִדישע צדיקים. אינעם פֿאָריקן פּרשה־אַרטיקל האָבן מיר דערמאָנט די טראַדיציאָנעלע אַסאָציאַציע פֿון בני־ישמעאל מיט די מוסולמענער. אין די לענדער, וווּ די ספֿרדישע ייִדן האָבן במשך פֿון דורות געוווינט צווישן די מוסולמענישע שכנים, איז געווען פֿאַרשפּרייט אַ מין דרײַ־פֿאַכיקער וועלט־באַנעם, לויט וועלכן אַן עכטער גוי מוז זײַן אַ קריסט, אָבער אַ מוסולמענער פֿאַרנעמט אַ צווישן־פּאָזיציע: ענלעך צו ייִדישקייט אין אַ סך אַספּעקטן, אָבער פֿאָרט נישט קײן ייִד.