פּרשת חיי־שׂרה, תּשע״ז

Weekly Torah Portion: Chayei Sarah, 5777

ישמעאל מיט זײַן מאַמען, הגר (רעכטס) און יצחק מיט זײַנע עלטערן, שׂרה און אַבֿרהם
ישמעאל מיט זײַן מאַמען, הגר (רעכטס) און יצחק מיט זײַנע עלטערן, שׂרה און אַבֿרהם

פֿון יואל מאַטוועיעוו

Published November 24, 2016, issue of November 23, 2016.

(די 2 טע זײַט פֿון 2)

ווײַט נישט אַלע באַקאַנטע ספֿרי־קודש זענען אָבער מסכּים מיט אַזאַ אָפּשאַצונג פֿון ישמעאל. בײַם אָנהייב פֿון דער הײַנטיקער פּרשה גיט דער קלאַסישער פּירוש „דעת זקנים” איבער די דעה פֿון די בעלי־תּוספֿות, אַז ישמעאל האָט תּשובֿה געטאָן און אַלע זײַנע פֿריִערדיקע צווייפֿלהאַפֿטיקע מעשׂים זענען בטל געוואָרן. צי מע זאָל אים באַטראַכטן ווי אַ גר אָדער בעל־תּשובֿה, איז ער יאָ ניפֿטר געוואָרן ווי אַ ייִד אַ צדיק.

די תּורה דערציילט אונדז, אַז שׂרה האָט אָפּגעלעבט 127 יאָר, ווײַל בײַ 100 יאָר איז זי געבליבן פּונקט אַזאַ צדקת, ווי בײַ 20, און געבליבן שיין ווי אַ 7־יאָריק מיידל. אינעם דערמאָנטן פּסוק, וווּ די תּורה איז מרמז וועגן ישמעאלס תּשובֿה, שטייט געשריבן, אַז ער האָט אָפּגעלעבט נאָך לענגער, 137 יאָר. אין פֿאַרגלײַך מיט שׂרה, פֿאַרטיפֿט זיך אָבער נישט רש״י אין די רמזים, וואָס שטעקן אין זײַן בכּבֿודיקן עלטער, און באַמערקט, אַז די תּורה גיט אונדז איבער, וויפֿל יאָר ישׂמעאל האָט געלעבט, כּדי צו דערקלערן יעקבֿס ביאָגראַפֿישע פּרטים. דער „דעת זקנים” איז בפֿירוש נישט מסכּים און באַטאָנט, אַז צוליב זײַן תּשובֿה מוז מען פֿאַרגעסן אַלע ישמעאלס פֿריִערדיקע פֿעלערן. עס באַקומט זיך, אַז אַזוי ווי שׂרה האָט ער, סוף־כּל־סוף, כּשר אָפּגעלעבט זײַנע 137 יאָר. ווי ס׳איז באַקאַנט, ווען מע טוט אַן אמתע תּשובֿה, פֿאַרוואַנדלט דער רבונו־של־עולם געוועזענע עבֿירות אין זכותים.

דער גרויסער מקובל יעקבֿ־קאָפּל ליפֿשיץ גיט צו אַן אינטערעסאַנטן סאָציאַלן מאָמענט און דערקלערט, אַז אַזוי ווי ישמעאל האָט תּשובֿה געטאָן, וועלן אין משיחס צײַטן די מוסולמענער אויף אַ קאָלעקטיוון אופֿן דערגרייכן די זעלבע מדרגה, ווי די ייִדישע צדיקים. צום באַדויערן, איז אין דער הײַנטיקער וועלט שווער זיך פֿאָרצושטעלן די רעאַליזאַציע פֿון אַזאַ אידעאַליסטישן משיחישן סצענאַר. ס׳איז כּדאַי זיך אָבער צו באַטראַכטן אינעם אינערלעכן ייִדישן אַספּעקט פֿון ישמעאלס גײַסטיקער ירושה. זײַענדיק דער ערשטער ייִדישער בעל־תּשובֿה אין דער וועלט, האָט ער בײַם סוף זוכה געווען צו שטיין ברוחניות צוזאַמען מיט זײַן ברודער. הגם יצחק האָט דערגרייכט גאָר אַ הויכה השׂגה פֿון רוחניות בעת זײַן עקדה, און זײַן מאַמע איז ניפֿטר געוואָרן בעת אַ מין עקסטרעם הויכער מעדיטאַציע, האָט ישמעאלס תּשובֿה בעצם געפּועלט דאָס זעלבע.

אין דער הײַנטיקער וועלט קאָנען די דערמאָנטע קבלה־טראַדיציעס וועגן גענדער־טראַנספֿאָרמאַציעס און שׂרהס מעדיטאַטיוועײַ „עקדה” זיכער אַרויסרופֿן אַ גרויסן אינטערעס ווי אַן אוצר פֿון פּסיכאָלאָגישע און פֿילאָסאָפֿישע געדאַנקען. פֿון דער צווייטער זײַט, באַציִען זיך אַ טייל אײַנגעבוירענע חרדים, צום באַדויערן, מיט אַ גרויסן חשד צו אייגנאַרטיקע בעל־תּשובֿות ווי צו אַ מאָדנער חבֿרה, וואָס פֿאַרנעמט זיך מיט עפּעס, וואָס זעט אויס, חלילה, כּמעט ווי אַן אַנדער רעליגיע.

עס ווילט זיך האָפֿן, אַז אַמאָל וועט מקוים ווערן דער דערמאָנטער קבלה־אידעאַל וועגן אחדות צווישן די פֿעלקער. דערווײַל איז אָבער כּדאַי זיך צו פֿאַרטראַכטן וועגן די פּערסאָנאַזשן פֿון דער הײַנטיקער פּרשה און פֿאַרשטיין, אַז דער „עקדהדיקער” שטרענגער דרך, טיפֿע מעדיטאַציעס און בעל־תּשובֿישע חידושים קאָנען, נישט געקוקט אויף די אויבערפֿלעכלעכע קולטורעלע חילוקים, ברענגען צום זעלבן תּכלית.