ייִדן און אוקראַיִנער: אַ דראַמע װאָס איז טױזנט יאָר אַלט

Jews and Ukrainians: A Thousand-Year-Old Drama

פֿון מיכאל קרוטיקאָוו

Published December 18, 2016, issue of December 28, 2016.

די ייִדן און אוקראַיִנער האָבן אַ לאַנגע און דראַמאַטישע געשיכטע פֿון קעגנזײַטיקע באַציִונגען, װאָס בלײַבט עד־היום קױם דערפֿאָרשט.

אַ װיכטיקער נײַער בײַטראָג צו דער דאָזיקער טעמע איז דאָס נײַע בוך „ייִדן און אוקראַיִנער: אַ יאָרטױזנט פֿון צוזאַמענלעבן”. די מחברים, צװײ בכּבֿודיקע היסטאָריקער, שטעלן פֿאָר בײדע פֿעלקער: יוחנן פּעטראָװקי־שטערן פֿונעם ייִדישן צד און פּאָל ראָבערט מאַגאָטשי פֿאַרן אוקראַיִנישן. דאָס בוך איז באַצװעקט פֿאַרן ברײטערן לײענערישן עולם פֿון בײדע צדדים, און ברענגט צונױף אַן אַלגעמײנעם היסטאָרישן איבערזיכט מיט קאָמפּליצירטע פּראָבלעמאַטישע ענינים, װאָס װערן באַהאַנדלט קאָרעקט און דעליקאַט אין באַזונדערע פּרקים.

לרובֿ לױפֿן די צװײ נאַציאָנאַלע היסטאָרישע שטראָמען פּאַראַלעל. ייִדן האָבן זיך באַזעצט אױף די לענדער פֿון דער הײַנטיקער אוקראַיִנע, און דװקא אינעם קרימער האַלבאינדזל, בערך מיט צװײ טױזנט יאָר צוריק, אָבער זײער צוזאַמענלעבן מיט די אָבֿות פֿונעם הײַנטיקן אוקראַיִנישן פֿאָלק הײבט זיך אָן ערשט אױפֿן שװעל פֿונעם צװײטן יאָרטױזנט, אין דער תּקופֿה פֿונעם קיִעװער פֿירשטנטום. אין שפּעט־מיטלאַלטער האָבן זיך אוקראַיִנישע ייִדן אָפֿטמאָל געפֿונען צװישן דעם האַמער און דער קאָװאַדלע. זײ האָבן זיך אַקטיװ באַטײליקט אין דער פּױלישער קאָלאָניזירונג פֿון אוקראַיִנע, װאָס האָט גורם געװען בלוטיקע קאָנפֿליקטן. עס איז מערקװירדיק, אַז אַזאַ מין קריטישער אַנאַליז פֿון דער ייִדישער קלעם געהערט נתן נטע האַנאָװערן, דעם באַרימטן מחבר פֿון דער קראָניק פֿון כמעלניצקיס רציחות, דעם ספֿר „יװן מצולה”.

ביז הײַנט הערשט אַ שטילע מחלוקת צװישן די ייִדן און אוקראַיִנער אין שײַכות מיט דער פֿיגור באָכדאַן כמעלניצקי. פֿאַר די אוקראַיִנער איז ער אַ נאַציאָנאַלער גיבור, דער ערשטער קעמפֿער פֿאַר פֿאַר דער אומאָפּהענגיקײט פֿון אוקראַיִנע (כאָטש אין דער אמתן האָט ער קײן אומאָפּהענגיקײט ניט דערגרײכט און צום סוף געמאַכט אַ יד־אחת מיט מאָסקװע.)

פֿאַר ייִדן איז כמעלניצקי „כמיל הרשע”, אַ מין היטלער פֿונעם זיבעצעטן יאָרהונדערט. די הײַנטיקע היסטאָריקער באַהאַנדלען כמעלניצקין װי אַ קאָמפּליצירטע און סתּירותדיקע פּערזענלעכקײט, אָבער זײַן געשטאַלט אין מאַסן־זיכּרון בלײַבט פֿעסט׃ אָדער אַ גיבור, אָדער אַ רשע. און די װײַטערדיקע געשיכטע פֿון ייִדן אין אוקראַיִנע װערט אָפֿטמאָל אױך באַטראַכט דורכן שפּאַקטיװ פֿון קאָנפֿליקטן, רדיפֿות און פּאָגראָמען. ערשט אין די לעצטע פּאָר צענדליק יאָר האָבן זיך די היסטאָריקער, דער עיקר אין אַמעריקע און קאַנאַדע, גענומען פֿאַר אַ מער פֿילזײַטיקער און באַלאַנסירטער פֿאָרשונג.