אַ בינטל בריװ פֿון סאָװעטישע ייִדן בעת דער מלחמה

Letters From Soviet Jews During World War II

אַרקאַדי זעלצער און זײַן בוך „אַרױסצוגיסן מײַן פֿאַרביטערטע נשמה: בריװ פֿון ייִדן פֿונעם סאָװעטן־פֿאַרבאַנד 1941־1945‟
אַרקאַדי זעלצער און זײַן בוך „אַרױסצוגיסן מײַן פֿאַרביטערטע נשמה: בריװ פֿון ייִדן פֿונעם סאָװעטן־פֿאַרבאַנד 1941־1945‟

פֿון מיכאל קרוטיקאָוו

Published December 25, 2016, issue of December 28, 2016.

די פּערזענלעכע בריװ פֿון פּריװאַטע יחידים זײַנען אפֿשר די סאַמע רירעװדיקע דאָקומענטן פֿון יעדער תּקופֿה.

בײַ סאָװעטישע ייִדן איז דאָס געװען דער אײנציקער מיטל פֿאַר אונטערהאַלטן אַ פֿאַרבינדונג מיט קרובֿים און פֿרײַנד בעת דער צװײטער װעלט־מלחמה, װען זײ זײַנען געװאָרן צעזײט און צעשפּרײט איבער די ריזיקע שטחים פֿונעם סאָװעטישן לאַנד. ניט געקוקט אױף אַלע מניעות און שװעריקײטן, האָט די פּאָטשט אָפֿטמאָל געליווערט בריװ פֿון אײן אײן עק װעלט ביזן אַנדערן. די נײַע זאַמלונג „אַרױסצוגיסן מײַן פֿאַרביטערטע נשמה: בריװ פֿון ייִדן פֿונעם סאָװעטן־פֿאַרבאַנד 1941־1945‟, װאָס איז אַרױס אונטער דער רעדאַקציע פֿון אַרקאַדי זעלצער אינעם פֿאַרלאַג פֿון יד־ושם, ברענגט אַן אױסקלײַב פֿון אַזעלכע בריװ פֿאַרן ברײטערן ענגליש־רעדנדיקן עולם.

די בריװ אינעם בוך זײַנען פֿון צװײ מינים. אײן מין איז פּריװאַטע קאָרעספּאָנדענץ צװישן נאָענטע מענטשן, װאָס טײלן זיך מיט מיט די לעצטע בשׂורות, כּסדר טרױעריקע. לרובֿ דערצײלן זײ װעגן דעם, װאָס עס האָט זיך געטראָפֿן מיט זײערע משפּחות אונטער דער דײַטשישער אָקופּאַציע. דער צווייטער מין זײַנען מער פֿאָרמעלע בריװ, אַדרעסירט צו צװײ פֿון די חשובֿסטע סאָװעטישע ייִדישע פּערזענלעכקײטן: דעם שרײַבער איליאַ ערנבורג און דעם אַקטיאָר שלמה מיכאָעלס. אין די אױגן פֿון אַ סך סאָװעטישע ייִדן זײַנען דװקא אָט די צװײ מענער געװען די שתּדלנים, װאָס האָבן געהאַט אַ צוטריט אין די סאָװעטישע הױכע פֿענצטער.

דאָס בוך באַשטײט פֿון זיבן טעמאַטישע אָפּטײלן, װאָס שפּיגלען אָפּ פֿאַרשידענע צדדים פֿונעם ייִדישן לעבן און טױט בעת דער מלחמה. עס הײבט זיך אָן מיט די „לעצטע בריװ”, װאָס מען האָט אָנגעשריבן ערבֿ דער אָקופּאַציע אָדער שױן פֿון די געטאָס. זײ האָבן זיך אָפּגעהיט על־פּי־נס, צומאָל מיט דער הילף פֿון צופֿעליקע מענטשן, װאָס האָבן זײ געפֿונען נאָך דעם, װי זײערע ייִדישע מחברים זײַנען שױן אָפּגעשיקט געװאָרן צום טױט. דערנאָך קומען בריװ מיט שרעקלעכע ידיעות װעגן דעם חורבן, װאָס מען האָט בהדרגה אָנגעהױבן צו באַקומען פֿון עדותן. בריװ אין די איבעריקע אָפּטײלן שילדערן דאָס לעבן אינעם סאָװעטישן אינלאַנד און אין די באַפֿרײַטע געגנטן; דערצײלן װעגן דעם פּאַטריאָטישן מסירת־נפֿש פֿון סאָװעטישע ייִדישע זעלנער, װי אױך װעגן אַנטיסעמיטיזם צװישן דער אָרטיקער באַפֿעלקערונג.