קונסט און קולטור, געשיכטע

לעאָניד אוטיאָסאָוו און דאָס ליד „ווײַסע שיף”

Leonid Utyosov and the Song, "White Ship"

פֿון באָריס סאַנדלער

(די 2 טע זײַט פֿון 3)

יעדנפֿאַלס דער אמתער נאָמען פֿונעם שרײַבער אַ. ד׳אַקטיל איז געווען נתן־נחום פֿרענקעל. געבוירן איז ער אין דער סיבירער שטאָט אירקוטסק, אין דער משפּחה פֿון אַן אַפּטייקער אַבֿרהם פֿרענקעל און דער מוטער ווערע מאיראָוויטש. פֿאַרענדיקט די גימנאַזיע, איז דער יונגער־מאַן אַוועקגעפֿאָרן קיין ניו־יאָרק. נאָך פֿיר יאָר זיך לערנען אין אַ קאָלעדזש, איז נתן־נחום געקומען צוריק קיין רוסלאַנד, וווּ ער האָט שטודירט יוריספּרודענץ אין טאָמסקער און דערנאָך אין סאַנקט־פּעטערבורגער אוניווערסיטעטן. אין פּעטערבורג הייבט זיך אָן זײַן ליטעראַרישע קאַריערע אין פֿאַרשיידענע סאַטירישע אויסגאַבעס. נאָך דער אָקטאָבער־רעוואָלוציע אַרבעט אַ סך אַ. ד׳אַקטיל ווי אַ „טעקסטאָוויק”, וואָס מיינט, אַ פּאָעט פֿון טעקסטן פֿאַר געזאַנגען, מיט באַקאַנטע לידער־קאָמפּאָזיטאָרן, בדרך־כּלל — ייִדן: אײַזיק דונאַיעווסקי, דמיטרי פּאָקראַס, זינאָווי קאָמפּאַנעיעץ און אַנדערע. קענענדיק גוט ענגליש, זעצט ער איבער אויף רוסיש לויִס קעראָלס „אַליס אין וווּנדער־לאַנד”, דערציילונגען פֿון אָ’הענרי און דזשעק לאָנדאָן.

לעאָניד אוטיאָסאָוו איז, דאַכט זיך, צווישן די געציילטע זינגער, וואָס זאָל זײַן אַזוי פּאָפּולער ביזן הײַנטיקן טאָג אין רוסלאַנד. ווייניק ווער געדענקט די מחברים פֿון זײַן רעפּערטואַר, ווײַל די געזאַנגען זײַנען אַרײַן אין די קאַנאָנען פֿון דער סאָוועטישער מוזיק־געשיכטע, ווי „אוטיאָסאָווס לידער”. ער האָט פֿאַרמאָגט כּלערליי טאַלאַנטן — אַן אַקטיאָר, זינגער, אָנפֿירער פֿונעם ערשטן דזשעז־אָרקעסטער אין סאָוועטן־פֿאַרבאַנד, אַ גלענצנדיקער דערציילער, אַ מענטש מיט אַ זעלטענעם חוש פֿאַר הומאָר — און די אַלע טאַלאַנטן זײַנע האָבן זיך איבערגעפֿלאָכטן אין זײַן גרעסטן טאַלאַנט — צו שאַפֿן פֿון אַ געזאַנג אַן עכטן לעבנס־עפּיזאָד. דער פּאַראַדאָקס אָבער באַשטייט אין דעם, אַז קיין שטימע פֿון אַ פּראָפֿעסיאָנעלן זינגער האָט אוטיאָסאָוו נישט געהאַט. ער האָט אַפֿילו צוליב דעם נישט איין מאָל געליטן, אויסהערנדיק מיאוסע פֿאָרוווּרפֿן פֿון די פּאַרטיי־פֿונקציאָנערן פֿון מוזיק און די מוזיק־קריטיקער פֿון זייער בראַנזשע: „אַ זינגער אָן אַ קול!”, „אַ דיריגענט אָן אַ מוזיקאַלישער בילדונד!” — וכּדומה. אין כרושטשאָווס צײַטן זײַנען אַלע לידער אין דעם פּאָפּולערסטן קינאָפֿילם מיט זײַן באַטייליקונג „פֿריילעכע יאַטן”, וואָס נישט איין דור איז אויף זײ אויפֿגעוואַקסן, געווען טאָניפֿיצירט מיט אַן אַנדער קלאַנג, פֿון אַ פּראָפֿעסיאָנעלן זינגער. שטעלט זיך פֿאָר, ווען די לידער פֿון די באַקאַנטע פֿראַנצויזישע שאַנסאָן־זינגערס, אָדער לויִ אַרמסטראָנגס אוניקאַלע „הייזעריקע שטימע”, וואָלטן אָפּגעווישט געוואָרן פֿון די זעלטענע פֿילמען מיט זייער באַטייליקונג.

ווי עס האָט זיך אָבער אַרויסגעוויזן, דאַרף מען אַ ליד זינגען מער מיטן האַרץ, איידער מיט אַ שיינער שטימע. דווקא פֿאַר דעם האַרציקן זינגען האָט דאָס פֿאָלק אַזוי ליב געהאַט לעאָניד אוטיאָסאָווס געזאַנגען.  געבוירן געוואָרן אין דער באַרימטער שטאָט אָדעס אין דער משפּחה פֿון יוסף און מלכּה ווײַסביין, האָט דעם יונגן לייזער ווײַסביין, אַפּנים, מער געשמעקט דער ראָמאַנטישער נאָמען אוטיאָסאָוו. „אוטיאָס” מיינט אויף רוסיש „ברעגפֿעלדז”. מיט אַזאַ קלינגעוודיקן נאָמען האָט ער שוין אָפּגעלעבט זײַן לאַנג לעבן ביז דער עלטער פֿון 87 יאָר.

און דאָך, שטעקט זײַן היימישער דרומדיקער ייִדיש און דער ייִדישלעכער נוסח פֿון זינגען אַרויס פֿון ס’רובֿ זײַנע לידער, נישט געקוקט אויפֿן רוסישן טעקסט און סאָוועטישע אַטריבוטן. אוטיאָסאָוו האָט זיך קיין מאָל נישט געשעמט מיט זײַן ייִדישן אָפּשטאַם. ווען אין מאָסקווע האָט אָנגעהויבן אַרויסצוגיין דער זשורנאַל “סאָוועטיש היימלאַנד” פֿלעגט ער נישט איין מאָל אַהין אַרײַנקומען, טאַקע כּדי צו כאַפּן אַ שמועס אויף זײַן באַליבט מאַמע־לשון.

אינעם טעאַטראַליזירטן ליד „שיף”, וואָס דויערט 2 מינוט און 55 סעקונדעס, שפּילט אוטיאָסאָוו אַכט ראָלן, אַכט פֿאַרשיידנאַרטיקע פּערסאָנאַזשן, מיט זייער אייגענעם אויסזען און כאַראַקטער. אין רגעס שאַפֿט זיך אַ געשטאַלט פֿון אַ דיריגענט אין שפּיץ פֿון אַ פֿײַערלעשער־אָרקעסטער; אַ פֿאַרליבטער פּאַסאַזשיר, אַ פֿישער, אַ שיפֿס־קאַפּיטאַן און אַ פּשוטער מאַטראָס, אַ דאַמע, וואָס גייט אַראָפּ פֿון דער שיף, און אַ מיידל, וואָס איז געקומען צו באַגעגענען איר אָנגעקומענעם בחור.