„בונד“־היסטאָריקער אַנרי מינטשעלעס איז ניפֿטר געװאָרן

Bund Historian Henri Minczeles has Died

פֿון יואל מאַטוועיעוו

Published March 21, 2017, issue of March 29, 2017.

אַנרי מינטשעלעס און זײַן פֿרוי, לאה
ארז לוי
אַנרי מינטשעלעס און זײַן פֿרוי, לאה

געבוירן אין פּאַריז אינעם יאָר 1926, האָט מינטשעלעס (אָפֿט אַרויסגערעדט אויף פֿראַנצויזיש ווי מינסקעלעס) דערלעבט ביזן בכּבֿודיקן 91־יאָריקן עלטער. דער היסטאָריקער איז געשטאָרבן נאָך אַן אַפּעראַציע פֿון אַ שווערער אינפֿעקציע. דעם 15טן מאַרץ איז ער באַערדיקט געוואָרן אויפֿן בית־עולם פֿון דער פּאַריזער פֿאָרשטאָט באַניע.

ס׳זעט אויס, אַז צווישן די ענגליש־רעדער בלײַבט מינטשלעס ווייניק באַקאַנט. עטלעכע אַמעריקאַנער ייִדישיסטן האָבן געזאָגט דעם „פֿאָרווערטס“, אַז זיי האָבן פֿון אים קיינמאָל נישט געהערט. בלויז איינס פֿון זײַנע ביכער, „ייִדישלאַנד“, אָנגעשריבן בשותּפֿות מיט זשעראַר סילווען, איז איבערגעזעצט געוואָרן אויף ענגליש. זײַן בוך „ליטווישע ייִדן אין 1918־1940“, צונויפֿגעשטעלט מיט דער הילף פֿון איוועס פּלאַסעראָ, איז דערשינען אינעם יאָר 2000 אויף ליטוויש; קיין ענגלישער וואַריאַנט איז נאָך אַלץ נישטאָ. 

אין פֿראַנקרײַך איז ער אָבער במשך פֿון אַ סך יאָרן געווען באַקאַנט ווי אַן אָנגעזעענער ייִדישער כּלל־טוער און היסטאָריקער, לאַוו־דווקא צווישן ייִדן. פֿאַר זײַן טעטיקייט האָט מינטשעלעס באַקומען דעם „שעוואַליע־טיטל“ און דעם נאַציאָנאַלן פֿראַנצויזישן אָרדן „פֿאַר פֿאַרדינסטן“, צוויי זילבערנע מעדאַלן פֿון דער פּאַריזער מוניציפּאַליטעט און אַ צאָל חשובֿע פּריזן פֿון ייִדישע אָרגאַניזאַציעס.

אַנרי מינטשעלעס, דער צווייטער פֿון רעכטס, צווישן עטלעכע פּאַריזער ייִּדישיסטן און בונדיסטן, 1993
בערל (בערנאַר) ווײַסבראָט
אַנרי מינטשעלעס, דער צווייטער פֿון רעכטס, צווישן עטלעכע פּאַריזער ייִּדישיסטן און בונדיסטן, 1993

צום מערסטן איז מינטשעלעס באַקאַנט אַ דאַנק זײַנע ביכער וועגן „ייִדישן אַרבעטער בונד“ און דער געשיכטע פֿון די ליטווישער ייִדן. מיט דער הילף פֿון אַבי וויוויאָרקאַ, אַ פּאַריזער ייִדישיסט און פּראָפֿעסיאָנעלער איבערזעצערין, האָט מינטשעלעס אַרויסגעגעבן אויף פֿראַנצייזיש וולאַדימיר מעדעמס זכרונות „פֿון מײַן לעבן“. די איבערזעצונג פֿון מעדעמס בוך „די אַלגעמיינע געשיכטע פֿונעם בונד, אַ ייִדישע רעוואָלוציאָנערע באַוועגונג“, בלײַבט צווישן די פּאָפּולערסטע ווערק וועגן די בונדיסטן אין פֿראַנקרײַך. מינטשעלעס׳ בוך „די ליטוואַקעס“, פֿון 2008, האָט באַקענט אַ סך פֿראַנצויזן מיט דער רײַכער געשיכטע פֿון דער אַמאָליקער וועלט פֿונעם ליטווישן ייִדנטום.