אַן אָפּערע וועגן אַ ייִדישן שרײַבער, אָבער פֿאַר וואָס אין קובע?

An Opera About a Yiddish Writer, But Why in Cuba?

Courtesy of Ruth Behar

פֿון דזשאָרדין קוציק

Published March 30, 2017, issue of March 29, 2017.

(די 3 טע זײַט פֿון 4)

פּענס טראַוומאַטישע איבערלעבונגען ווי אַ קינד, ווען ער איז געווען אַן עדות צום ברו­טאַלן מאָרד איבער צענדליקער ייִדן אין זײַן היימ­שטעטל, ווערט אויך אָפּגעשפּיגלט אין דער פּאָעמע. אין איין סצענע, האַקן די קאָנקיסטאַדאָרן אָפּ דעם קאָפּ בײַ אַ יונג מיידל. לויט לאָנדאָן און פּאַזניק, האָט פּען אַריבערגעטראָגן די געפֿילן פֿון כּעס קעגן די קאָזאַקישע פּאָגראָמשטשיקעס און אים אויסגעדריקט דורך זײַן העלד, אַן אינדיאַנער פֿירער, וועמענס פֿאָלק ווערט פֿאַרפּײַניקט דורך די שפּאַנישע קאָנקיסטאַדאָרן.

„אין דער פּאָעמע לייענט מען פּענס בי­טער־צאָרן קעגן די שפּאַנישע קריסטן, די קאָנ­קיס­טאַדאָרן, וואָס שעכטן אויס די אינדיאַנער צוליב זייערע גלוסטענישן נאָך גאָלד,‟ האָט לאָנדאָן באַמערקט. „איך האַלט אַז די ווערטער קעגן זיי דריקן אויס זײַנע אייגענע געפֿילן וועגן די קאָזאַקן, וואָס האָבן זיך אויפֿגעפֿירט אויפֿן זעלבן אַכזריותדיקן אופֿן אין דער ייִדישער וועלט.‟

עליז טאָראָן (צווייטער פֿון רעכטס) און פֿרענק לאָנדאָן (דריטער פֿון רעכטנס) מיטן גאַנצן אַנסאַמבל
Courtesy of Isabelle Deconinck
עליז טאָראָן (צווייטער פֿון רעכטס) און פֿרענק לאָנדאָן (דריטער פֿון רעכטנס) מיטן גאַנצן אַנסאַמבל

וויסנדיק שוין וואָס פֿאַר אַ טעקסט ער וועט פֿאַרוואַנדלען אין זײַן אָפּערע, האָט לאָנדאָן גע­זוכט קינסטלער מיטצואַרבעטן מיט אים. קודם איז ער געגאַנגען צו עליז טאָראָן, אַ ליב­רע­טיסט­קע, מיט וועמען ער האָט שוין עטלעכע מאָל געהאַט מיטגעאַרבעט.

„עליז איז אַ מײַסטערין פֿון שאַפֿן פּראָיעקטן, וואָס בינדן צונויף פֿאַרשידענע שפּראַכן און קולטורן,‟ האָט פֿרענק געזאָגט. „זי אַדאַפּטירט אַ סך מינים ווערק פֿון איין זשאַנער צו אַ צווייטן — זי האָט געאַרבעט מיט יאַפּאַנישע פּאַפּירשניטן און היפּ־האָפּ־אָפּערעס. זי איז זייער פּאָעטיש. האָב איך גלײַך געטראַכט, אַז זי וואָלט געקענט צונויפֿשטעלן אַ ליברעטאָ, וואָס נעמט אַרײַן די ייִדישע, שפּאַנישע און טײַאיינאָ־קולטורן.‟

לויט לאָנדאָן, האָט טאָראָן באַלד פֿאַרשטאַנען, אַז „אויב מע וועט אין דער אָפּערע ווײַזן ווי טײַאיינאָ־אינדיאַנער לויפֿן אַרום און זינגען אויף ייִדיש, וועט עס אויסזען ווי אַ סצענע אין אַ מעל ברוקס פֿילם.‟

דערפֿאַר האָט טאָראָן באַשלאָסן, אַז די אָפּערע זאָל פֿאָרקומען אין צוויי עפּאָכעס מיט אַ מאָל: סײַ די 1930ער יאָרן, סײַ די תּקופֿה פֿון דער שפּאַנישער אינוואַזיע אין 16טן יאָרהונדערט.

אין איין סצענע זעט מען ווי דער שרײַבער אָסקאַר פּיניס זיצט אינעם האַוואַנער נאַכטקלוב „על־דאָראַדאָ‟ אין 1931 און הערט זיך צו צו אַ ליד וועגן רעוואָלוציע. ער פֿאַרליבט זיך באַלד אין דער נאַכטקלוב־זינגערין טימינאַ, אַן אָפּ­שטאַ­מיקערין פֿון די טײַאיינאָס, און ווערט, ניט־וועלנדיק, אַרײַנגעצויגן אין אירע רעוואָ­לו­ציאָנערע טעטיקייטן קעגן דעם ברוטאַלן רעזשים פֿונעם קובאַנער דיקטאַטאָר כעראַדאָ מוטשאַדאָ (געהערשט 1925־1933).