ייִדן אין פּאַראַגווײַ: ווייניק, נאָר שטאָלץ מיט זייער קולטור

The Jews of Paraguay: Few But Proud Of Their Culture

דניאל גלאַי אין אַ מוזיק־קלאַס אין דער ייִדישער שול פֿון אַסונסיאָן
דניאל גלאַי אין אַ מוזיק־קלאַס אין דער ייִדישער שול פֿון אַסונסיאָן

פֿון דניאל גלאַי

Published July 23, 2017, issue of July 28, 2017.

בשעת מײַן באַזוך אין אַסונסיאָן, די הויפּשטאָט פֿון פּאַראַגווײַ, איז מיר אויסגעקומען צו באַזוכן די אָרטיקע ייִדישע פֿאָלקסשול, Estado de Israel. האָב איך געפֿרעגט בײַ דער דירעקטאָרשע, יעל פֿליישמאַן דע מירעלמאַן, וויפֿל שפּראַכן לערנען זיך די תּלמידים בײַ איר?

„פֿיר.‟

„וועלכע?‟

„שפּאַניש, ענגליש, העברעיִש און גואַראַני.‟

„איז עס ניט צו שווער פֿאַר די תּלמידים? ווי נעמען זיי עס אויף?‟

„אונדזערע תּלמידים — האָט געענטפֿערט די דירעקטאָרשע — האָבן אַ באַזונדערן לערער אָדער לערערקע פֿאַר יעדער שפּראַך. זיי האָבן ליב יעדן שפּראַך-אינסטרוקטאָר באַזונדער און פּאַסן זיך צו צו דער ווירקלעכקייט ווי אַ נאַטירלעכער מצבֿ.‟

פֿאַר וואָס לערנט מען דאָרטן ענגליש איז קלאָר. העברעיִש — ס’איז דאָך אַ ייִדישע שול. שפּאַניש און גואַראַני זענען די אָפֿיציעלע שפּראַכן אין לאַנד און ווערן גערעדט טאָגטעגלעך דורך דער אָרטיקער באַפֿעלקערונג. אין אַזאַ סיטואַציע איז מיר, אַ פֿאַרברענטער ייִדיש־קעמפֿער, ניט אויפֿגעקומען אויפֿן געדאַנק אַפֿילו צו פֿרעגן, פֿאַר וואָס לערנט מען ניט בײַ זיי אַ פֿינפֿטע שפּראַך, ייִדיש…

די וואַסערפֿאַלן פֿון איגואַזו זענען אַ וועלט־באַרימטע טוריסטן־אַטראַקציע. דאָס אָרטיקע געלט הייסט גואַראַני און די שפּראַך — אויך אַזוי. אַ שטיקל אַרײַנפֿיר וועגן דער אייגנאַרטיקער שפּראַך. גוראַרני ווערט גערעדט אויך אין בראַזיל און צפֿון אַרגענטינע, נאָר ווי אַן אָפֿיציעלע שפּראַך איז זי אָנערקענט בלויז אין פּאַראַגווײַ און באָליוויע. זי איז די אַמערסטנס באַנוצטע אויטאָקטאָנע שפּראַך אין אַמעריקאַנער קאָנטינענט. שוין אין 17טן יאָרהונדערט האָט אַ יעזויִטישער גלח פֿאַרנאָטירט איר גראַמאַטיק, קאָן מען דעריבער הײַנט לערנען די שפּראַך צו דער אַלגעמיינער באַפֿעלקערונג און אויך אין דער ייִדישער שול איז עס, פֿאַרשטענדלעך, אַן אָבליגאַטאָרישער לימוד.

„האָבן די קינדער ליב צו לערנען גואַראַני?‟ האָב איך געפֿרעגט.

האָט מיר אַן אָרטיקער פֿרײַנד, אַ תּושבֿ פֿון אַסונסיאָן, געענטפֿערט: „ס׳איז אַ לימוד וואָס מע מוז זיך לערנען, אָבער די לערער גופֿא ווייסן ניט ווי אויפֿצוקלערן גענוי פֿאַר וואָס איז עס אַזוי, וואָס איז דער ראַציאָנאַל, וואָס שטייט הינטער אַזאַ שפּראַכן־פּאָליטיק. איבעריק צו זאָגן אַז דאָס איז אַ טייל פֿון זייערע קולטור־וואָרצלען. נאָר ווי באַרעכטיקט מען עס אין פֿאַרגלײַך מיט אַזאַ מעכטיקער אינטערנאַציאָנאַלער שפּראַך ווי שפּאַניש?‟

אין דער פּראָווינץ וווּ די באַפֿעלקערונג רעדט גואַראַני איז עס קלאָר אַז די קינדער טרעפֿן אָן אין דער שול די שפּראַך וואָס מ’רעדט אין דער היים. אין אַנדערע טיילן פֿון לאַנד אָבער, אין אַ גרויסער שטאָט, ווי למשל אַסונסיאַן, וווּ מ’רעדט מער שפּאַניש, איז ניט גענוג דער פֿאַקט וואָס גואַראַני איז דערקלערט געוואָרן פֿאַר אַן אָפֿיציעלער שפּראַך. די שולסיסטעם דאַרף פֿאַרמאָגן אַן איבערצײַגנדיקע מאָטיווירונג, פֿאַר וואָס דאַרף מען אינוועסטירן צײַט און ענערגיע איבערצוגעבן די דאָזיקע קולטור־ירושה. און אין דעם אַספּעקט פֿון באַוווּסטזיניקייט איז נאָך דאָ אַ סך צו פֿאַרבעסערן.

דער מוזיקקלאַס איז פֿאָרגעקומען אין אַ גאָר ענגן צימער וווּ מע האָט אַרײַנגעקוועטשט אַ גרויסע צאָל קינדער און עטלעכע לערער זענען אויך געשטאַנען בײַם אַרײַנגאַנג. דער מוזיק־לערער האָט מיר מבשׂר געווען, אַז מ’האָט פֿאַר מיר צוגעגרייט אַ סורפּריז. ער האָט געגעבן אַ סימן, עס זענען אויפֿגעשטאַנען אַ פֿופֿצן תּלמידימלעך און מ’האָט אויף פֿלייטן מיטן לערערס אָרגאַן-באַגלייטונג אויפֿגעפירט “התּקווה”, דעם נאַציאָנאַלן הימען פֿון ישׂראל. ס’האָט קיין שענערע און רירנדיקע מתּנה ניט געקאָנט זײַן… פֿון מײַנעט וועגן האָב איך זיי געשענקט אַ קאָמפּאַקטל מיט כּליזמער־ניגונים ווי אויך פֿאַרשיידענע מעשׂהלעך פֿון ייִדישן פֿאָלקלאָר.