ליטעראַטור

דאָן קיכאָט — פֿאַרשענערט און פֿאַרבעסערט!

Don Quixote – New And Improved!

פֿון מיכאל גאָמעז גוטהאַרץ

דער נאָמען לין שו איז אײַך מסתּמא אין גאַנצן פֿרעמד. ער וואָלט פֿאָרט געדאַרפֿט פֿיגורירן שוין לאַנגע יאָרן אין אַלע ביכער פֿון ליטעראַטור־געשיכטע. אַ געבירטיקער אינעם פֿוזשיאַן־געביט אין דרום־מיזרח־כינע, האָט דער גרויסער אויטאָדידאַקטישער געלערנטער געשטאַמט פֿון דער קינג־דינאַסטיע — די לעצטע וואָס האָט געהערשט איבער דער כינעזישער אימפּעריע.

ער איז געווען אַ מאָלער, אַ קאַליגראַף, אַ פּאָעט, אַן עסיייִסט, אַן איבערזעצער און מחבר פֿון ראָמאַנען און דערציילונגען. זינט דעם סוף 19טן יאָרהונדערט האָט ער אָנגעשריבן די ערשטע ליטעראַרישע איבערזעצונגען אין כינעזיש. דעמאָלט זענען אַזעלכע איבערזעצונגען ניט געווען בנמצא אין די ביבליאָטעקן ווײַל די כינעזישע טראַדיציע איז הונדערטער יאָרן לאַנג באַשטאַנען בלויז פֿון קאָמענטאַרן פֿון אַלטע כינעזישע כּתבֿים און ניט פֿון אימפּאָרטירטע טעקסטן.

אַזוי אַרום איז צום וויכטיקסטן געווען לין שוס בײַטראָג צו באַקענען דעם כינעזישן לייענער מיט די „עקזאָטישע‟ מחברים און ווערק, לכתּחילה פֿון ענגלאַנד און שפּעטער פֿון פֿראַנקרײַך, די פֿאַראייניקטע שטאַטן, שוועדן און דײַטשלאַנד. ער האָט אָבער ניט גערעדט און ניט געקענט לייענען קיין איין פֿרעמדע שפּראַך. צו ערשט האָט ער זיך געלאָזט לייענען אויף אַ קול די טעקסטן דורך אַן אַסיסטענט־איבערזעצער וואָס האָט, כאָטש טעאָרעטיש, געקענט די אָריגינעלע שפּראַך און וואָס האָט געקענט באַווײַזן אָן צו פֿיל שוועריקייטן איבערצוזעצן דעם טעקסט אין בעל־פּה־מאַנדאַריניש. לויט זײַנע בעסטע פֿאַרטײַטשער — אַגבֿ, גאָר ווייניק אין צאָל — האָט לין איבערגעשריבן דאָס גאַנצע אויף קלאַסישן מאַנדאַריניש און זיך באַמיט אַז די איבערזעצונג זאָל שטימען ווי ווײַט מעגלעך מיט דער „פּאַרטיטור‟. מיט אַנדערע ווערטער, ער האָט געלייגט דעם טראָפּ מער אויף דער סיפּור־המעשׂה ווי אויף דער „מעלאָדיע‟, מער אויפֿן ריטעם ווי אויפֿן סטיל. דורכן פֿאַרטרויען זיך אַליין ווי אַן אויטאָריטעט האָט לין שו גענאָסן פֿון אַן אויסערגעוויינטלעכן יכולת צו קענען לייענען אַבי וועלכע שפּראַך דורך די אויגן פֿון אַן אַנדערן.

מיט דער הילף פֿון 19 אַסיסטענטן נאָכאַנאַנד האָט ער איבערגעזעצט, אָדער פּינקטלעכער געזאָגט איבערגעשריבן, אַן ערך צוויי הונדערט קלאַסישע ווערק פֿון דער מערבֿ־ליטעראַטור, פֿון באַלזאַק, שעקספּיר, דיומאַ (פֿאָטער און זון), טאָלסטוי, דיקענס, געטע, סטיווענסאָן, איבסען, מאָנטעסקיע, הוגאָ, טשעכאָוו און לאָטי. עטלעכע פֿון די איבערגעזעצטע ווערק זײַנען אין אָנהייב פֿון 20סטן יאָרהונדערט אַפֿילו געוואָרן בעסט־סעלערס אין כינע, ווי אַלעקסאַנדער דומאַס ׳לאַ דאַם אָ קאַמעליאַ׳ וואָס ער האָט געטוישט דעם טיטל צו ׳די ירושה פֿון דער פּאַריזער דאַמע מיט די קאַמעליאַס׳. נאָך מיסטעריעזער: אַרום 50 פֿון זײַנע ניט־דערשינענע איבערזעצונגען באַשטייען פֿון טעקסטן וואָס קיינער איז עד־היום ניט מסוגל צו אידענטעפֿיצירן דעם מחבר און אַפֿילו די אָריגינעלע שפּראַך! צווישן די־אָ פֿאַרלוירענע כּתבֿ־ידן זענען פֿאַראַן מײַסטערווערק וואָס מע ווייסט גאָרניט וועגן זיי.

ביכער גייען אָפֿט דורך דורכוועגן און אַנדערע אָפּוועגן כּדי אַריבערצוגיין גרענעצן און דערגיין צו אַ טאָלק. עס פֿעלן ניט קיין בײַשפּילן דערפֿון, אויך אין דער ייִדישער ליטעראַטור. יצחק באַשעוויס זינגער, וואָס האָט אין זײַנע יונגע יאָרן איבערגעזעצט קנוט האַמסון און גאַבריעלע ד׳אַנונציאָ אויף ייִדיש, האָט מן־הסתּם ניט געקענט קיין וואָרט נאָרוועגיש צי איטאַליעניש; האָט ער עס דורכגעפֿירט דורך די דײַטשע איבערזעצונגען וואָס זענען יאָ געווען בנימצא אין פֿאַרמלחמהדיקן פּוילן.