אַ פֿאַרשוווּנדענער עראָפּלאַן, „דער גרויסער קנאַל‟ און פּוטין

A Missing Jet, The Big Bang and Putin

אַ סאַטיריש בילד פֿונעם Onion, אין וועלכן דער מאַלאַזישער עראָפּלאַן איז פֿאַרשוווּנדן געוואָרן צווישן רוים און צײַט
אַ סאַטיריש בילד פֿונעם Onion, אין וועלכן דער מאַלאַזישער עראָפּלאַן איז פֿאַרשוווּנדן געוואָרן צווישן רוים און צײַט

פֿון דזשאָרדין קוציק

Published March 21, 2014, issue of April 11, 2014.
אַ מאָדעל פֿונעם „גרויסן קנאַל‟, לויט די לעצטע וויסנשאַפֿטלעכע ידיעות
אַ מאָדעל פֿונעם „גרויסן קנאַל‟, לויט די לעצטע וויסנשאַפֿטלעכע ידיעות

עס דאַכט זיך אַ מאָל, אַז די געשעענישן, וואָס קומען פֿאָר אויף דער וועלט, פּרובירן אונדז עפּעס אויסלערנען. דער מענטש פֿאַרמאָגט דאָך אַזאַ געוווינהייט צו געפֿינען עפּעס אַ זין אין צופֿעליקע געשעענישן, וואָס האָבן בכלל גאָרניט צו טאָן איינס מיטן אַנדערן. דעם אמת געזאָגט, גיט דער מענטש צו אַ באַטײַט צו אַזעלכע געשעענישן, וואָס זיי פֿאַרמאָגן אַליין ניט. אָבער פֿאָרט; אַפֿילו, אַז מע גיט אַליין צו דעם מוסר־השׂכּל צו אַ מעשׂה, וואָס האָט קיין שׂכל ניט, קען מען פֿון דעם אַרויסנעמען עפּעס אַ נימשל, וואָס מע האָט אַליין אויסגעטראַכט.

אַזוי איז די וואָך געווען מיט דרײַ ניט פֿאַרבונדענע פּאַסירונגען, וועלכע האָבן, כּמעט אין דער זעלביקער צײַט זיך באַוויזן אויף די טעלעוויזיע־עקראַנען איבער דער גאַנצער וועלט. דאָס ערשטע געשעעניש האָט געהאַט צו טאָן מיט אַ כּמעט אומבאַגרײַפֿלעכער דערגרייכונג פֿון וויסן, דאָס צווייטע - מיט אַן אומפֿאַרשטענדלעכן דוחק אין וויסן, און דאָס - דריטע מיט אַ באַשטעטיקונג פֿון עפּעס וואָס מע ווייסט יאָ, אָבער מע וויל עס ניט וויסן.

אינעם ערשטן פֿאַל האָבן אַ גרופּע וויסנשאַפֿטלער אין אַמעריקע באַשטעטיקט סײַ די טעאָריע פֿונעם „גרויסן קנאַל‟ (The Big Bang Theory), און סײַ אַ טייל פֿון אײַנשטיינס „טעאָריע פֿון רעלאַטיוויטעט‟. די וויסנשאַפֿטלער פֿונעם „האַרוואַרד־סמיטסאָניאַן צענטער פֿאַר אַסטראָ־פֿיזיק‟ האָבן גענוצט אַ מאַסיוון ראַדיאָ־טעלעסקאָפּ אויפֿן דורמדיקן פּאָלוס, כּדי צו זוכן די שפּורן פֿון ספּעציעלע ליכט־מוסטערן, וואָס זענען געשאַפֿן געוואָרן גלײַך נאָך דעם, וואָס דער אוניווערס האָט זיך געפֿורעמט דורכן „גרויסן קנאַל‟.

לויט די לעצטע דערפֿינדונגען, האָט דער אוניווערס זיך פֿאַרגרעסערט גלײַך נאָך זײַן געבורט אין אַ פּראָצעס, וואָס הייסט, „די קאָסמישע אינפֿלאַציע‟. די דאָזיקע „קאָסמישע אינפֿלאַציע‟ איז פֿאָרגעקומען אַ ביליאָנסטל פֿון אַ ביליאָנסטל פֿון אַ ביליאָנסטל (דאָס הייסט, 000000000000000000000000000000000001.סעקונדעס) נאָכן „גרויסן קנאַל‟. די דאָזיקע נײַ־אַנטדעקטע ליכט־שטראַלן, וועמענס שפּורן זענען אַזוי אַלט ווי דער אוניווערס, זענען באמת געווען כוואַליעס פֿון גראַוויטאַציע. כאָטש אײַנשטיין האָט אין 1916 (דרך־אַגבֿ, דווקא אויך דער וואָך) אַליין געשריבן וועגן דער טעאָרעטישער עקזיסטענץ פֿון אַזעלכע כוואַליעס, ווי אַן אינטערגראַלן טייל פֿון זײַן „טעאָריע פֿון רעלאַטיוויטעט‟, האָט מען קיין באַווײַז פֿון זיי פֿריִער ניט געהאַט געפֿונען. די אַנטדעקונג באַשטעטיקט אויך, אַז די גראַוויטאַציע, אַזוי ווי די טיילעכלעך פֿון ליכט (Light Particles), דריקן אויס קוואַנטאָן־מעכאַנישע אייגנקייטן (Quantum-Mechanical Properties).

גלײַך צו דער זעלביקער צײַט, אין וועלכער מע האָט אַנאָנסירט, אַז דער מענטשלעכער וויסן וועגן דעם מעשי־בראשית פֿונעם אוניווערס האָט געמאַכט אַ געוואַלדיקן טריט פֿאָרויס, האָבן אַלע נײַעס־קאַנאַלן אויף דער וועלט געהאַלטן אין איין רעדן וועגן דעם וואָס קיינער ווייסט ניט: וווּ עס געפֿינט זיך דער מאַלאַזישער עראָפּלאַן MH370, וועלכער איז דעם 8טן מאַרץ פֿאַרשוווּנדן געוואָרן אָן שום שפּורן.