דער ייִדישער קאַרדינאַל

The Jewish Cardinal

אַן עפּיזאָד פֿונעם פֿילם The Jewish Cardinal
אַן עפּיזאָד פֿונעם פֿילם The Jewish Cardinal

פֿון מרים שמולעוויטש־האָפֿמאַן

Published April 25, 2014, issue of May 23, 2014.

איך געדענק ווי אין די פֿופֿציקער יאָרן האָט זיך געקאָכט ווי אין אַ קעסל מיטן אַמאָליקן „ייִדישן גלח‟ אהרן לוסטיגער. מיר האָבן זיך נישט געריכט, אַז נאָך אַזא חורבן, נאָך אַזאַ קאַטאַסטראָפֿע, זאָל אַ ייִד זיך נעמען און שמדן, און דערהויבן ווערן צום ראַנג פֿון אַ גלח בײַ די קאַטאָליקן אין פֿראַנקרײַך.

דערגייט מען ערשט דעם סוד אינעם פֿילם The Jewish Cardinal („דער ייִדישער קאַרדינאַל‟) אַז אין דער צײַט פֿון דער מלחמה, ווי אַ פֿערצן־יעריק ייִנגל איז אהרן לוסטיגער געראַטעוועט געוואָרן אין זכות פֿון אַ פֿרומער נאָנע, וועלכע האָט אים אָפּגעשמדט.

לוסטיגערס מאַמע איז אומגעקומען אין אוישוויץ, דער טאַטע מיט דער שוועסטער זײַנען ניצול געוואָרן. פֿאַרשטייט זיך, אַז דער טאַטע האָט שטאַרק געליטן פֿון זײַן זונס שריט, און אים געבעטן, אַז נאָך זײַן טויט זאָל ער כאָטש זאָגן קדיש נאָך אים.

דער פֿילם איז אָנגעפּיקעוועט מיט מאָמענטן, וואָס שטעלן פֿעסט אונדזער איבערצײַגונג וועגן די פּאָליאַקן, זייער פֿאַרביסענעם און אײַנגעבוירענעם האַס צו ייִדן, מיט אַזאַ שׂינאה, אַז ווען עס איז געקומען צו די סצענעס וואָס זײַנען פֿילמירט געוואָרן אין אוישוויץ גופֿא, ווו די קאַרמעליטן־נאָנעס האָבן אויפֿגעשטעלט אַ קאַטויליש געבעט־הויז, און אײַנגעבויערט אַ ריזיקן קרײַץ בײַם טויער פֿון דער קרעמאַטאָריע, האָט זיך אויפֿגעהויבן אַ ויצעקו און אַ מהומה מצד די אַמעריקאַנער ייִדן.

נאָך מער, בעת מען האָט זיך אָנגעשטויסן אין אַ פּאָליאַק בײַם מאָלן די ווענט אויף ווײַס פֿון אוישוויץ, און ס׳האָט אים אָפּגעשטעלט דער ייִדישער קאַרדינאַל בײַ דער אַרבעט, מיט דער טענה אַז ער טוט מטומא זײַן אַ ייִדישן בית־עולם, האָט יענער געשיפּעט ווי אַ שלאַנג, אַז די פּראָפּאַגאַנדע־מאַשין קומט פֿון די אַמעריקאַנער ייִדעלעך מיט געלט, וואָס ווילן צעראַבעווען די פּוילישע גיטער און אָנטאָן שאָדן די פּוילישע רעפּוטאַציע.

דער ייִדישער קאַרדינאַל לוסטיגער, וועלכער איז אַן איבערגעגעבענער קריסט און אַ בוזים־פֿרײַנד מיטן פּוילישן פּויפּסט, האַלט אין איין טענהן, אַז ער איז אַ ייִד און אַז מען דאַרף אויסראָטן דעם פּוילישן אַנטיסעמיטיזם, און דער עיקר — אויסרוימען אוישוויץ פֿון די קאַרמעליטן־נאָנעס און פּטור ווערן פֿון דעם ריזיקן קרײץ, וואָס שטעכט אין די אויגן פֿון יעדן ייִד.