רוחניות

חסידישע פֿרויען: דערדריקטע אָדער אשת־חילס?

Hasidic Women of Valor or Victims of Sexism?

פֿון יואל מאַטוועיעוו

(די 2 טע זײַט פֿון 4)

די מער פּראַגמאַטישע סאַטמאַרער זענען ווייניקער באַקאַנט מיט אַזעלכע מיסטישע טעמעס, אין פֿאַרגלײַך מיט די חב״דסקע פֿעמיניסטקעס, וואָס האַלטן, אַז זיי זענען פּטור פֿון אַ ריי מיצוות דווקא צוליב דעם, וואָס זיי שטאַמען פֿון אַ מער דערהויבענעם גײַסטיקן שורש. נישט לאַנג צוריק, איז אין קראַון־הײַטס, דער צענטער פֿונעם חב״ד־חסידות, פֿאָרגעקומען אַן אונטערנעמונג פֿון פֿרויען־זינגערײַ, וווּהין די מענער האָבן נישט געטאָרט אַרײַנטרעטן. אויף אַזאַ אופֿן, האָבן די פֿרומע פֿרויען געשאַפֿן פֿאַר זיך אַ מין שטח פֿון מאַטריאַרכאַט.

סאַטמאַר איז ווײַט נישט דער בעסטער בײַשפּיל פֿון תּורת־החסידות. ד״ר דניאל באָיאַרין, אַ באַקאַנטער ייִדישער היסטאָריקער און דענקער, האַלט, אַז דער סאַטמאַרער רבי, יואל טייטלבוים, איז געווען די וויכטיקסטע פֿיגור אין דער געשיכטע פֿון דער הײַנטיקער ייִדישקייט. בדרך־כּלל, בין איך מיט אים מסכּים. דער גרעסטער אינדזל פֿון ייִדיש און טראַדיציאָנעלער מיזרח־אייראָפּעיִשער ייִדישקייט איז אויפֿגעקומען נאָכן חורבן דווקא אַ דאַנק דער טעטיקייט פֿונעם סאַטמאַרער רבין.

נישט געקוקט אויף די גרויסע אויפֿטוען, איז דער דאָזיקער צדיק אויך באַקאַנט ווי אַ שאַרפֿער קעגנער פֿון ערנסטער תּורה־בילדונג פֿאַר פֿרויען. לויט זײַן שיטה, מוז אַ פֿרוי לערנען פּשוטע הלכות, אָבער בשום־אופֿן נישט דעם חומש מיט רש״י, שוין אָפּגערעדט פֿון גמרא.

אַזאַ צוגאַנג האָט אַ שײַכות צו דעם, וואָס דער דרך פֿונעם סאַטמאַרער רבין איז בעצם אַ האַלב מתנגדישער. ער האָט געהאַלטן, אַז די הײַנטיקע דורות האָבן, כּלומרשט, אינגאַנצן פֿאַרגעסן דעם בעל־שם־טובֿס תּורה און ער איז נישט געווען צופֿרידן מיט פֿאַרשיידענע חסידישע הנהגות, וואָס קומען אין סתּירה מיט דער געשריבענער הלכה. להיפּוך, זענען צווישן די ליובאַוויטשער פֿרויען פֿאַראַן אַ סך גוט געבילדעטע קענערינס פֿון מיסטישע ענינים, ווײַל אין חב״ד האַלט מען, אַז אַלע מענטשן אינעם הײַנטיקן דור, מענער און פֿרויען, מוזן אַקטיוו לערנען חסידות. אַזאַ צוגאַנג איז מער אַ „בעל־שמסקע‟.

לויט דער קאָנסערוואַטיווער לאָגיק פֿון אַ סך סאַטמאַרער און אַנדערע חסידים, איז די מענער און פֿרויען באַשערט אויסצופֿירן אינגאַנצן אַנדערע סאָציאַלע ראָלעס אין דער וועלט. אַזאַ צוגאַנג איז טאַקע אַ סעקסיסטישער אָדער, לכל־הפּחות, דינט ווי אַ תּירוץ פֿאַר אַזעלכע עקלדיקע שטותים, ווי די אויפֿשריפֿטן אויף די ברוקלינער גאַסן, וואָס רופֿן: „טײַערע ייִדישע טעכטער, ביטע רוקט זיך אין אַ זײַט, ווען אַ מאַן קומט אַנטקעגן‟.

סעקסיסטיש איז עס אַוודאי יאָ, אָבער וואָס האָט עס צו טאָן מיט שׂינאה? אַדרבה, יעדע חסידישע ייִדישע פֿרוי ווערט באַטראַכט ווי אַ הייליקע אשת־חיל און עקרת־הבית. צוליב איר האַלט זיך די משפּחה, און צוליב איר רוט די הייליקע שכינה אין שטוב. אין דער אַלגעמייענער אַמעריקאַנער געזעלשאַפֿט זענען ברייט פֿאַרשפּרייט העסלעכע פֿאָראורטיילן קעגן די בלאָנדינקעס, פֿעטע און אַנדערע געוויסע קאַטעגאָריעס פֿון פֿרויען; לויט מײַן פּערזענלעכער דערפֿאַרונג, זענען צווישן די חסידים אַזעלכע מיאוסע דעות אַ סך ווייניקער באַקאַנט. די שיקסעס ווערן אָפֿט באַטראַכט ווי סכּנותדיקע, „שמוציקע‟ און פֿאַרפֿירערישע באַשעפֿענישן, אָבער דאָס איז אַן אויסדרוק פֿון אַנטי־גוייִשער קסענאָפֿאָביע, נישט סעקסיזם.