חסידישע פֿרויען: דערדריקטע אָדער אשת־חילס?

Hasidic Women of Valor or Victims of Sexism?

YouTube

פֿון יואל מאַטוועיעוו

Published May 02, 2014, issue of May 23, 2014.

(די 3 טע זײַט פֿון 4)

דער מחבר פֿון די שורות האָט זיך פֿאַרבונדן מיט צוויי פּראָגרעסיווע ראַבינערינס און געפֿרעגט, צי מע קאָן געפֿינען אַ ממשותדיקע ווײַבלעכע זײַט אין קבלה, בײַ די חסידים, און אין דער טראַדיציאָנעלער ייִדישער קולטור בכלל. חני געטער, וועלכע איז אויפֿגעוואַקסן אין אַ משפּחה פֿון ניקלשבורגער חסידים, האָט דערקלערט דעם „פֿאָרווערטס‟, אַז אין דער הײַנטיקער ייִדישער וועלט דאַרפֿן די פֿרויען סײַ מחדש זײַן נײַע הנהגות, סײַ אויסזוכן און אויפֿלעבן די פֿעמיניסטישע עלעמענטן, וואָס זענען יאָ פֿאַראַן אין חסידות.

די ראַבינערין דזשיל האַמער, אַן אַנדער באַקאַנטע פֿעמיניסטישע טוערין, האָט דערקלערט, אַז זי איז אינגאַנצן מסכּים מיט דער „פּראָבלעמאַטישער‟ קבלה־שיטה וועגן די מעלות פֿון פֿרויען, ווײַל אַ פֿרוי איז אַן אומאָפּהענגיקע באַשעפֿעניש, וואָס דאַרף נישט באַטראַכט ווערן ווי דער ראָמאַנטישער סוד פֿונעם מענערלעכן לעבן אָדער דאָס באַהאַלטענע חיות פֿון ייִדישקייט. מענטשן דאַרפֿן באַטראַכטן די ראָלע פֿונעם אַנדערן געשלעכט אין זייער לעבן, אַנטדעקן די סודות, וואָס שטעקן אינעם צווייטן, זיך צוהערן צו כּלערליי דעות, אָבער פֿאָרט בלײַבן אומאָפּהענגיקע יחידים, נישט „צווייטע העלפֿטן‟. האַמער האָט צוגעגעבן, אַז אַ טייל פֿון די חידושדיקע פֿרויען־הנהגות קאָנען טאַקע שטאַמען פֿון די חסידישע קוואַלן און שטימען מיט הלכה, אָבער די אַנדערע — לאַוו־דווקא.

אַזוי צי אַזוי, איז מערקווירדיק, אַז די דערמאָנטע נישט־אָרטאָדאָקסישע דענקערינס אָנערקענען, אַז אין תּורת־החסידות קאָן מען יאָ געפֿינען וויכטיקע פֿעמיניסטישע עלעמענטן, און אַז אין דער טראַדיציאָנעלער ייִדישער וועלט האָבן די פֿרויען תּמיד געשפּילט אַ וויכטיקע ראָלע.

צי קומט האַמערס עצה מחדש צו זײַן הנהגות קעגן הלכה אין סתּירה מיטן טראַדיציאָנעלן חסידות? נאָכן ערשטן סדר אין מאָנסי, וועלכער האָט זיך ערשט אָנגעהויבן בערך צוויי אַזייגער בײַנאַכט, בין איך געוואָרן היפּש מיד און פֿאַרשלאָפֿן דעם לעצטן מנין — אַ גרופּע בראַצלעווער, נטורי־קרתּאניקעס און אַנדערע חסידישע יונגע־לײַט — וועלכער האָט זיך ספּאָנטאַן געשאַפֿן און זיך געשטעלט דאַוונען שחרית דרײַ אַזייגער נאָכמיטאָג. אַ צאָל אַנדערע גאָר פֿרומע פֿאַרשלאָפֿענע חסידים זענען געקומען נאָך שפּעטער צו דאַוונען ביחודות.

עס באַקומט זיך, אַז אַ טייל חסידים, אַרײַנגערעכנט די סאַמע פֿרימסטע, זענען נישט אַזוי ווײַט פֿון האַמערס שיטה; צומאָל טוט מען על־פּי־הלכה — און צומאָל נישט. מע קאָן אָנהייבן עסן דעם אַפֿיקומן כּמעט בײַטאָג און דערנאָך דאַוונען „מיט פֿרישקייט‟ שחרית גלײַך פֿאַר דער שקיעה. ווי רבי לייבעלע אייגער האָט אַמאָל געזאָגט: מע דינט דאָך דעם רבונו־של־עולם און נישט די זון אָדער די לבֿנה — דערפֿאַר קוקט מען נישט אויפֿן זייגער. די פֿאָרעם פֿון אַזעלכע אומהלכהדיקע הנהגות איז אַוודאי גאַנץ אַנדערש, ווי אין די נישט־אָרטאָדאָקסישע קרײַזן, אָבער די עכטע אַלטמאָדישע חסידים רעכענען זיך אויך נישט תּמיד מיט דער הלכה. דער מינהג ברעגנט דעם דין, און אַ גוטע כּוונה קאָן זײַן וויכטיקער, ווי די פֿאָרמעלע נאָרמעס.