חסידישע פֿרויען: דערדריקטע אָדער אשת־חילס?

Hasidic Women of Valor or Victims of Sexism?

YouTube

פֿון יואל מאַטוועיעוו

Published May 02, 2014, issue of May 23, 2014.

נישט לאַנג צוריק, האָט דבֿורה פֿעלדמאַן, אַ געוועזענע סאַטמאַרער פֿרוי, אַרויסגעגעבן דאָס נײַע קאָנטראָווערסאַלע בוך מיטן נאָמען „Exodus‟ וועגן איר פּערזענלעכער „יציאת־מצרים‟ פֿון דער „געפֿערלעכער‟ חסידישער קהילה. אַ ריי קריטיקער האָבן זיך סקעפּטיש באַצויגן צו דעם בוך און אויפֿגענומען עס ווי אַ נאַרציסיסטישע סענסאַציאָנעלע פֿיקציע.

להיפּוך צו דער דערמאָנטער שרײַבערין, בין איך אַנטלאָפֿן אויף פּסח דווקא צו די סאַמע „געפֿערלעכסטע‟ חסידים קיין מאָנסי. די רוסיש־רעדנדיקע ליובאַוויטשער שיל, וווּהין איך גיי געוויינטלעך דאַוונען מיט מײַן פֿרוי, איז פֿרײַנטלעך און לעבעדיק, אָבער מיר האָבן געוואָלט פֿאַרברענגען דעם יום־טובֿ מיט אַן עכט היימישער ייִדיש־שפּראַכיקער חבֿרה. דער קאָנטראַסט צווישן דער רעאַלער יום־טובֿדיקער שׂימחה און דער פֿאַרביסענער ביטערקייט פֿון די כּלומרשטיקע באַשיצער פֿון די חסידישע פֿרויען, וואָס פּאָסמאַקעווען זיך מיט פֿעלדמאַנס ביכער, האָט מיר דערמאָנט, אַז אַ ריי פֿאַרשפּרייטע אַרגומענטן קעגן די חסידישע קהילות זענען העסלעך און היפּש איבערגעטריבן. למשל, געהערט צו דער דאָזיקער קאַטעגאָריע די טענה, אַז די חסידים זענען אָנגעשטעקט מיט דער „מנובֿלישער שׂינאה‟ קעגן די פֿרויען, ווי די מחברטע פֿונעם דערמאָנטן בוך האָט זיך מיט אַ פּאָר וואָך צוריק אויסגעדריקט אין די קאָמענטאַרן אויף איר בלאָג.

ס׳איז אמת, אַז די טראַדיציאָנעלע ייִדישקייט איז נישט אַן עגאַליטאַרע קולטור, אינעם ליבעראַלן זין פֿון וואָרט. אַ טייל מיצוות ווערן באַטראַכט ווי מענערישע, און אַ טייל — ווי ווײַבערישע. פֿונדעסטן, למשל, האָבן אַ צאָל גרויסע חסידישע רביצינס שטילערהייט געדאַוונט אין אַ טלית און תּפֿילין. הגם אַזאַ הנהגה איז אַ זעלטנקייט, איז אַ סימן, אַז חסידות קאָן אויך דינען ווי אַ קוואַל פֿון עגאַליטאַרישע געדאַנקען.

אַ סך הײַנטיקע חסידים מיינען, אַז דאָס „נאַטירלעכע‟ אָרט פֿאַר דער פֿרוי איז די קיך און דער שלאָפֿצימער, פֿון וואַנען זי זאָל נישט צו אָפֿט אַרויסשטעקן דעם קאָפּ. דאָס מיינט אָבער נישט, אַז אַזאַ מין סעקסיזם איז אַן אינטעגראַלער עלעמענט פֿון תּורת־החסידות. די אַמאָליקע חסידישע סאָציאַליסטן פֿון דער פּוילישער פּאַרטיי „פּועלי אַגודת ישׂראל‟ האָבן ערנסט געקעמפֿט פֿאַר די פֿרויען־רעכט. די הײַנטיקע ליובאַוויטשער זענען אויך חסידים, און חב״ד איז פֿול מיט פֿרויען, וואָס שרײַבן אייגענע חידושי־תּורה און שפּילן אָנגעזעענע קהילה־ראָלעס.

על־פּי־קבלה, שטאַמט דער ווײַבערלעכער אַספּעקט פֿונעם וועזן פֿון אַ העכערן קוואַל, ווי די מענערלעכע. דער שורש פֿון דער הייליקער שכינה געפֿינט זיך אין דער העכסטער ספֿירה — כּתר. די חסידישע צדיקים דערקלערן, אַז משיח וועט קומען בזכות פֿון די פֿרויען און אַז די עצם־עקזיסטענץ פֿון ייִדן און ייִדישקייט ווענדט זיך אין די ייִדישע מאַמעס.