אַ פֿעסטיוואַל פֿון ייִדישע און כינעזישע קולטורן

A Festival of Jewish and Chinese Culture

די כינעזישע „איסט־ריווער קאַפּעליע‟ שפּילט אין בית־מדרש פֿון דער „עלדרידזש־גאַס שיל‟.
Jordan Kutzik
די כינעזישע „איסט־ריווער קאַפּעליע‟ שפּילט אין בית־מדרש פֿון דער „עלדרידזש־גאַס שיל‟.

פֿון דזשאָרדין קוציק

Published June 22, 2014, issue of July 18, 2014.

(די 3 טע זײַט פֿון 3)

בײַם אַרײַנגאַנג פֿון דער שיל האָט מען געפֿירט וואַרשטאַטן און רעפֿעראַטן, וואָס האָבן פֿאָרגעשטעלט פֿאַרשידענע אַספּעקטן פֿון דער ייִדישער און כינעזישער קולטור. אינעם פֿאָיע זענען אויך צוזאַמענגעשטעלט געווען ענלעכע קולטורעלע פֿענאָמענען: דער טיש, וווּ אָדם ווײַטמאַן האָט געלערנט ייִדישע פּאַפּירן־אויסשניט, איז געשטאַנען גלײַך לעבן דעם טיש, וווּ אַה לין פֿונג האָט געלערנט די כינעזישע פֿאָלקס־קונסט פֿון פֿאַלדעווען פּאַפּיר. אויפֿן זעלביקן אופֿן האָט מען בײַם אַרײַנגאַנג פֿון בית־מדרש געשטעלט צוויי סופֿרים בײַם זעלביקן טיש: איינער, הרבֿ זעליג מאַנדל האָט געשריבן די נעמען פֿון די געסט אויף לשון־קודש, און דער צווייטער, גואַן זי יואַן, האָט געפֿאַרבט זייערע נעמען אויף כינעזיש מיט אַ טינט־פּענדזל. אויף אַן ענלעכן אופֿן האָט מאַרק זומערשטיין געלערנט ייִדיש אינעם זעלביקן טייל פֿונעם שילס קעלער, וווּ זשוליאַ גואָ האָט געלערנט כינעזיש.

פֿון דעם מקום־קודש האָט דער חזן עריק פֿרימאַן, דער וויצע־דירעקטאָר פֿון דער ייִדישער מוזיק־שול בײַם „ישיבֿה־אוניווערסיטעט‟ אויפֿן נאָמען פֿון פֿיליפּ און שׂרה בעלץ גערעדט וועגן דער געשיכטע פֿון חזנות. ער האָט דערקלערט דעם עולם, אַז „די כינעזישע און ייִדישע קולטורן האָבן אַ סך מער בשותּפֿותדיקע עלעמענטן, ווי בלויז אייער־ראָלקעס און אייער־קרעמס‟. דערצו האָט ער געדאַוונט לויט די דײַטשישע, ליטווישע, פּוילישע און ספֿרדישע נוסחאָות און באַוויזן, ווי אַזוי די אַזיאַטישע מוזיק האָט באאַײַנפֿלוסט די ספֿרדישע מוזיקאַלישע טראַדיציעס, און די ציגײַנערישע מוזיק האָט באַווירקט די אַשכּנזישע און מערבֿ־אייראָפּעיִשע, וואָס האָט געהאַט אַ טיפֿע השפּעה אויף דער דײַטשישער מוזיקאַלישער קולטור.

צוריק אין דרויסן נאָכן צוהערן זיך צו עריק פֿרימאַנס חזנות האָב איך גענאָסן פֿון די געשמאַקע „אייער־ראָלקעס‟ און „אייער־קרעמס‟. די ביידע משמעות־טראַדיציאָנעלע מאכלים זענען באמת פּערפֿעקטע סימבאָלן פֿאַרן פֿעסטיוואַל, ניט בלויז צוליב דעם, וואָס זיי פּאַסן זיך גוט צוזאַמען און ביידע נעמען הייבן זיך אָן מיט „אייער‟, נאָר ווײַל זיי האָבן אינטערעסאַנטע און ענלעכע קולטורעלע געשיכטעס. אַזוי ווי דער פֿעסטיוואַל האָט באַהאַנדלט ניט בלויז די טראַדיציאָנעלע ייִדישע און כינעזישע קולטורן, נאָר אויך ווי אַזוי די צוויי גרופּעס האָבן זיך אַמעריקאַניזירט, איז טשיקאַווע צו וויסן, אַז צוויי „טראַדיציאָנעלע‟ מאכלים האָט מען אויסגעטראַכט דווקא אין אַמעריקע. די „אייער־ראָלקעס‟ שטאַמען, אַ פּנים, פֿון די כינעזישע אימיגראַנטן אין סאַן־פֿראַנציקסאָ, און דער באַקאַנטער „ייִדישער‟ געטראַנק האָט מען צום ערשט געמאַכט אין ניו־יאָרק. נאָָך אַן ענלעכקייט צווישן די צוויי נאַשערײַען: ביידע פֿאַרמאָגן בכלל ניט קיין אייער. קען מען זאָגן, אַז פֿאַר ביידע גרופּעס דינט זייער אייגן „אייער־מאכל‟ ווי אַ סימבאָלישע קולטורעלע אַדאַפּטאַציע צו אַמעריקע. ווי עס פֿירט זיך אָבער בײַ אימיגראַנטן, האָבן ס׳רובֿ כינעזער און ייִדן אין אַמעריקע פֿאַרגעסן, אַז מע האָט די דאָזיקע מאכלים דווקא ניט געגעסן אין דער אַלטער היים. און אַזוי גייט טאַקע אָן ווײַטער דער פּראָצעס פֿונעם „אויסגרינען זיך‟ בײַ אונדז אין אַמעריקע: מע שאַפֿט אייגענע טראַדיציעס אויף דער אַמעריקאַנער ערד אין דער זעלביקער צײַט, וואָס אונדזערע אייגענע טראַדיציעס הייבן אָן צו טראָגן אַן אַמעריקאַנער כאַראַקטער.