דרײַ באַדײַטנדיקע בעסאַראַבער ייִדן און ציוניזם

3 Notable Bessarabian Jews and Their Views of Zionism

פֿון משה לעמסטער

Published June 24, 2014, issue of July 18, 2014.

די דרײַ פּערזענלעכקייטן, וועגן וועלכע איך וויל רעדן, זענען בלויז געבוירן געוואָרן אין בעסאַראַביע; באַקאַנט זײַנען זיי געוואָרן אין אַנדערע לענדער, ווײַט פֿון דעם זוניקן דרום־קאַנט; און דאָך, זענען זיי אונדזערע, מיט וועלכע מיר, די בעסאַראַבער ייִדן, קאָנען שטאָלצירן…

מיכאַיִל גערשענזאָן
מיכאַיִל גערשענזאָן

דער ערשטער, גערשענזאָן מיכאַיִל אָסיפּאָוויטש, איז געווען אַ רעליגיעזער אידעאַליסט. געבוירן געוואָרן איז ער אין קעשענעוו, אין 1869. דאָ געלערנט זיך אין חדר, פֿאַרענדיקט אַ גימנאַזיע און שפּעטער — דעם בערלינער און מאָסקווער אוניווערסיטעט. גערשענזאָן איז געוואָרן אַ באַוווּסטער ליטעראַטור־פֿאָרשער אין געביט פֿון דער רוסישער ליטעראַטור. כאָטש גערשענזאָן איז געווען אַסימילירט אין דער רוסישער קולטור, האָט ער זיך קיין מאָל ניט אָפּגעזאָגט פֿון זײַן ייִדישקייט, זיך אינטערעסירט מיט דער ייִדישער קולטור און מיט די פּראָבלעמען פֿונעם ייִדישן פֿאָלק.

ער האָט אָנגעשריבן אַ גאַנצע ריי וויכטיקע קריטישע און פֿילאָסאָפֿישע ביכער וועגן רוסישע שרײַבער, רוסישער ליטעראַטור, וועגן דער מאָסקווער רוסישער אינטעליגענץ. צווישן זײַנע אַרבעטן זענען באַקאַנט צוויי ביכער געווידמעט די ייִדן: „דער שליסל צום גלויבן‟, און „די גורלות פֿונעם ייִדישן פֿאָלק‟. אין „דער שליסל צום גלויבן‟, שרײַבט ער: „איך וויל אײַך דערציילן, ווי אין דעם געשטאַלט פֿונעם תּנכישן גאָט האָט געלעבט, געליטן און געטאָן זײַן וועלט־אַרבעט דער אַלגעמיינער גאָט פֿון דער מענטשהייט‟. אין „די גורלות פֿונעם ייִדישן פֿאָלק‟ האָט גערשענזאָן, וועלכער האָט מיט סימפּאַטיע זיך באַצויגן צו די ציוניסטן, אַרויסגעטראָטן קעגן ציוניזם. בלויז עטלעכע פֿראַזעס: „ציוניזם — איז נאַציאָנאַליזם, דאָס הייסט, אָפּצוזאָגן זיך פֿון דער אידעע וועגן אויסדערוויילטקייט פֿונעם ייִדישן פֿאָלק‟; „מײַן פֿאָלק איז אויף צרות, ער איז צעזייט און צעשפּרייט, ווערט גערודפֿט: דאָך, איז ער ניט ערגער פֿון אַנדערע. פֿאַרקערט, זײַן גורל מיט דעם איז אויסגעצייכנט, וואָס ער איז אַזאַ אייגנאַרטיקער‟; „אַ דערוואַקסן פֿאָלק וויקלט מען ניט אײַן און מע לייגט עס ניט אין אַ וויגעלע…‟

גערשענזאָן האָט אָפּגעלעבט זײַן גאַנץ לעבן אין מאָסקווע, וווּ ער איז געשטאָרבן אין 1925.