דרײַ באַדײַטנדיקע בעסאַראַבער ייִדן און ציוניזם

3 Notable Bessarabian Jews and Their Views of Zionism

פֿון משה לעמסטער

Published June 24, 2014, issue of July 18, 2014.

(די 2 טע זײַט פֿון 3)

חיים גרינבערג
חיים גרינבערג

דער צווייטער בעסאַראַבער, חיים גרינבערג, איז געווען אַ רעליגיעזער פֿילאָסאָף. געבוירן געוואָרן אין 1889, אינעם דאָרף טאָדירעשט, ניט ווײַט פֿון קעשענעוו, איז ער גאָר פֿרי פֿאַרכאַפּט געוואָרן פֿון ציוניזם. געשריבן אין די העברעיִשע און רוסישע צײַטונגען. אין 1903 איז ער געשיקט געוואָרן ווי אַ קאָרעספּאָנדענט פֿון דער אָדעסער רוסישער טאָגצײַטונג „אָדעסקיִע נאָוואָסטי‟ (אָדעסער נײַעס) אויפֿן זעקסטן ציוניסטישן קאָנגרעס אין באַזל. ער איז דעמאָלט געווען קוים 14 יאָר אַלט. דאָס גאַנצע לעבן זײַנס איז גרינבערג אַקטיוו געווען אין דער ציוניסטישער באַוועגונג. אין 1924 איז ער מיט דער משפּחה געקומען קיין ניו־יאָרק. פֿון 1932 ביזן סוף פֿון זײַן לעבן האָט ער רעדאַגירט די אויסגאַבע „אידישער קעמפֿער‟ (אָרגאַן פֿון פּועלי־ציון).

אין 1947 האָט גרינבערג געשפּילט אַ וויכטיקע דיפּלאָמאַטישע ראָלע בעתן שאַפֿן די ייִדישע מלוכה. ער איז געווען אַן עצה־געבער בײַ דוד בן־גוריון אין די ענינים פֿאַר באַציִונגען צווישן ישׂראל און די ייִדן איבער דער וועלט. אין 1951, אויפֿן ציוניסטישן קאָנגרעס אין ירושלים, האָט גרינבערג געהאַלטן אַ וויכטיקע רעדע אין ייִדיש.

ער האָט שטאָלצירט מיט זײַן בן־עיר מיכאַיִל גערשענזאָן. אָט וואָס ער האָט געשריבן: „…גערשענזאָן, אַ קעשענעווער ייִדיש ייִנגל… איז דער ספּעציאַליסט אויף סלאַווישער ליטעראַטור… דער וואָס האָט זיך אויפֿן אינטימסטן אופֿן אײַנגעלעבט אין דעם אַלטן רוסלאַנד…‟ — כאָטש, מיט גערשענזאָנס אַנטי־ציוניזם איז גרינבערג נישט געווען מסכּים. גרינבערג האָט אויך ניט פֿאַרגעסן זײַן אַלטע היים. אין אַן עסיי, וואָס הייסט „בעסאַראַביש‟, שרײַבט ער: „…דאָרט בין איך געבוירן געוואָרן, דאָרט פֿאַרבראַכט מײַנע קינדער־יאָרן און דאָרט אָנגעהויבן פֿרעגן יענע פֿראַגן, אויף וועלכע איך וועל שוין קיין מאָל קיין תּשובֿה ניט קריגן…‟

גרינבערגס טויט אין ניו־יאָרק אין 1953 האָט אַרויסגערופֿן גרויס טרויער אין דער גאַנצער ייִדישער וועלט. אין זײַן צוואה האָט ער פֿאַרלאַנגט, אַז בעת זײַן לוויה זאָלן ניט געהאַלטן ווערן קיין שום הספּדים. ער האָט גענוי אָנגעוויזן, וועלכע קאַפּיטלעך תּהילים מע זאָל זאָגן, און מע זאָל זינגען אין רוסיש צי אין איבערזעצונג אויף ייִדיש זײַן באַליבט ליד פֿון לערמאָנטאָוו, „איך גיי אַרויס איינער אַליין אויפֿן וועג‟. ערשט נאָך זײַן טויט זײַנען אַרויס דרײַ ביכער פֿון זײַנע ליטעראַריש־פֿילאָסאָפֿישע אַרטיקלען און עסייען…