פּובליציסטיק

אַמעריקע: פֿאַרכאַפּט מיטן „וועלטבעכער‟

World Cup Fever Hits America

פֿון דזשאָרדין קוציק

(די 2 טע זײַט פֿון 3)

אינעם מער געמיינזאַמען פֿוסבאָל זענען ניטאָ קיין שום עקוויוואַלענטן פֿון אַזאַ פֿענאָמען, און די צוקוקער פֿאָקוסירן זיך אויף דעם, ווי גוט די מאַנשאַפֿט שפּילט צוזאַמען ווי אַ גאַנצקייט, איידער ווי די גרעסטע שטערן צייכענען זיך אויס.

צווייטנס, האַלטן אַ סך אַמעריקאַנער, אַז דער ספּאָרט איז „אוממענעריש‟. איין סיבה דערפֿאַר איז, ווען צוויי שפּילער, בפֿרט אייראָפּעער, שטויסן זיך צונויף, מאַכט דער שפּילער דעם אָנשטעל, אַז ער איז פֿאַרוווּנדעט, ער זאָל באַקומען רחמנות פֿונעם שופֿט. טאָמער דער שופֿט פּסקנט אָבער קעגן אים, זעט עס אויס גאַנץ נאָרמאַל, ווען דער „פֿאַרוווּנדעטער‟ שטעלט זיך אויף די פֿיס, ווי ס׳וואָלט גאָרניט ניט פּאַסירט. אַפֿילו די דאָקטוירים, וואָס שטייען בײַם ראַנד פֿון פֿעלד, קענען אָפֿט ניט דערקענען, צי דער פֿוטבאָל־שפּילער איז באמת פֿאַרוווּנדעט, צי ער מאַכט פּשוט אַן אָנשטעל, מיט דער האָפֿענונג, אַז דער שופֿט וועט באַשטראָפֿן דעם אַנדערן צד, כּדי זײַן מאַנשאַפֿט זאָל קענען „אַרײַנשיסן‟ אַ גאָל. ס׳רובֿ אַמעריקאַנער האַלטן דאָס פּשוט פֿאַר שווינדלערײַ און פּחדנות, אָבער אין אייראָפּע איז עס אַן אָנגענומענער טייל פֿונעם ספּאָרט.

אַ דריטע סיבה איז באמת אַן ענין פֿון דיאַלעקט. געוויינטלעך, זענען די ענגליש־רעדנדיקע מאַסן, סײַ אין אַמעריקע און סײַ אין ענגלאַנד, ווײַט ניט קיין פּוריסטן, ווי אַ שטייגער, די פֿראַנצויזן. מיט ספּאָרט, אָבער, זענען די אַמעריקאַנער גאַנץ סענסיטיוו. ערשטנס, קומען אין אַמעריקע גאָר אַ סך וויכטיקע אידיאָמען פֿון בייסבאָל און פֿוטבאָל און אַפֿילו די, וואָס ווייסן ווייניק וועגן די ספּאָרטן גופֿא, באַנוצן זיך מיט די שײַכותדיקע ווערטער. אין ענגלאַנד קומט דאָס זעלבע פֿאָר מיט פֿוסבאָל, און דער אונטערשייד צווישן די דאָזיקע ספּאָרט־אידיאָמען זענען צווישן די סאַמע וויכטיקסטע אונטערשיידן אין די ענגלישע דיאַלעקטן. פֿוסבאָל פֿילט זיך ניט ווי קיין טייל פֿון דער נאָרמאַלער אַמעריקאַנער קולטור, ווײַל מע באַנוצט זיך ניט מיט קיין אידיאָמען, וואָס שטאַמען פֿונעם ספּאָרט.

נאָך מער: די אַמעריקאַנער באַנוצן זיך מיט גאָר באַזונדערע ווערטער ווי די ענגלענדער, ווען זיי רעדן וועגן פֿוסבאָל. דעם מין ספּאָרט רופֿט מען ניט „פֿוטבאָל‟, ווי אין ענגלאַנד, נאָר „סאָקער‟ (דרך־אַגבֿ, אַ נאָמען, וואָס מע האָט דווקא אויסגעטראַכט אין ענגלאַנד). ווען מע רעדט פֿונעם פֿעלד, זאָגט מען אין אַמעריקע טאַקע „פֿעלד‟ (field), אָבער אין ענגלאַנד רעדט מען וועגן „פּיטש‟ (pitch), וואָס קלינגט פֿאַר אַן אַמעריקאַנער ווי מע וואָלט גערעדט וועגן סמאָלע.

גאַנץ ענלעך זענען די ווערטער פֿאַרן אוניפֿאָרם, וואָס די שפּילער טראָגן (אין אַמעריקע jersey, אין ענגלאַנד kit); די מאַנשאַפֿטן (אין אַמעריקע טאַקע team, אין ענגלאַנד „קלוב‟) און די פֿאַנאַטיקער, וואָס אין אַמעריקע זענען טאַקע „פֿאַנאַטיקער‟ (פֿענס), זענען אין ענגלאַנד „שטיצער‟ (supporters). מער וויכטיק זענען די נעמען פֿון די פּאָזיציעס, וואָס זענען צום טייל אַנדערש: אַ פּשוטער זאַץ, אַזוי ווי „דער גאָל־וועכטער האָט געכאַפּט דעם באַל אויפֿן פֿעלד און די פֿאַנאַטיקער שרײַען‟, קען זײַן אומפֿאַרשטענדלעך.