פֿאַר וואָס אַזוי ווייניק ייִדישע אַרטיקלען פֿון פֿרויען?

Why are So Few Yiddish Articles Written By Women?


פֿון שׂרה־רחל שעכטער

Published June 29, 2014, issue of July 18, 2014.

די פֿאַרגאַנגענע וואָך האָט מײַן מיטאַרבעטער, לייזער בורקאָ, אָנגעשריבן אַן אַרטיקל וועגן דעם, אַז פֿרויען לייענען אַ סך מער ליטעראַטור ווי מענער, אָבער ווען עס קומט צום לייענען צײַטונגען, און בפֿרט די ייִדיש־שפּראַכיקע צײַטונגען און זשורנאַלן, איז אפֿשר פֿאַרקערט, ווײַל אַ סך פֿון דער טעמאַטיק שפּיגלט נישט אָפּ דאָס לעבן פֿון פֿרויען אָדער פֿונעם ברייטן עולם בכלל //yiddish.forward.com/articles/179401/who-s-reading/?. דערבײַ פֿרעגט בורקאָ אַ גוטע שאלה: פֿאַר וואָס זענען בלויז דרײַ פֿון די פֿופֿצן „פֿאָרווערטס‟־קאָלומניסטן פֿרויען?

ווי איינע פֿון יענע געציילטע „פֿאָרווערטס‟־שרײַבערינס, האָב איך זיך אַליין פֿאַראינטערעסירט מיט דער קשיא, און האָב זיך געוואָנדן צו אַ צאָל ייִדיש־קענער, מיט דער פֿראַגע: פֿאַר וואָס זענען טאַקע דאָ אַזוי ווייניק פֿרויען, וואָס שרײַבן מיינונג־אַרטיקלען, בלאָגן און פֿעליעטאָנען אויף ייִדיש?

איין זאַך וואָס כּמעט אַלע האָבן באַטאָנט איז דער פֿאַקט, וואָס פֿרויען האָבן צו ווייניק צײַט אָנצושרײַבן אַן אַרטיקל אויף ייִדיש. שׂרה־באָבי זילבערמאַן, וועלכע גיט יעדע וואָך איבער די נײַעס פֿון מעלבורן פֿאַרן „פֿאָרווערטס‟ און האָט שוין אַליין אָנגעשריבן אַ ראָמאַן, האָט ציטירט די שרײַבערין רחל וועפּרינסקי, מאַני לייבס צווייטע פֿרוי, וועלכע האָט מיט 90 יאָר צוריק געזאָגט אַ זאַך, וואָס איז, צום גרעסטן טייל, נאָך אַלץ חל אויף הײַנט: „אַז מע קומט פֿון דער אַרבעט, דאַרף מען גרייטן צום טיש און פֿאַרנעמען זיך, צו ערשט, מיט די קינדער און דערנאָך מיטן מאַן. און אַז אַלע גייען שלאָפֿן און מע האָט שוין אַ שטילע צײַט צו אַרבעטן, איז מען שוין מיד.‟

אויב אַזוי, ווי האָט זילבערמאַן געפֿונען די צײַט אָנצושרײַבן אַ גאַנצן ראָמאַן? „איך האָב טאַקע געאַרבעט אויף דעם פֿינעף יאָר לאַנג, און מערסטנס זײַענדיק אין דער היים נאָך אַ שווערער אָפּעראַציע,‟ האָט זי געזאָגט. העטער וואַלענסיאַ, אַ פֿאָרשערין פֿון דער ייִדישער ליטעראַטור אין שאָטלאַנד, האָט ציטירט חווה ראָזענפֿאַרב (אַ שרײַבערין פֿון דווקא זייער לאַנגע ראָמאַנען!): „ס׳איז גרינגער פֿאַר אַ פֿרוי צו שרײַבן אַ קורץ ליד צווישן די אַרבעטן פֿון רייניקן די פּאָדלאָגע און קאָכן וועטשערע, איידער זיך צו קאָנצענטרירן אויף אַ לענגערן פּראָזע־אַרטיקל אָדער ראָמאַן.‟

ס׳איז אָבער אויך דאָ נאָך אַ סיבה, פֿאַר וואָס עס געפֿינען זיך ווייניק אַרטיקלען פֿון פֿרויען: זייער אָפֿט האָבן זיי ווייניקער צוטרוי צו זיך ווי מענער.

„מענער ווערן דערצויגן צו גלייבן אין זייערע פֿעיִקייטן, אָבער פֿרויען האָבן ווייניקער זעלבסט־זיכערקייט,‟ האָט דערקלערט הינדע בורשטיין, אַ דאָקטאָראַנטקע פֿון ייִדישער ליטעראַטור אין מעלבורן. „איך שטעל זיך פֿאָר, אַז בײַ געוויסע פֿרויען ליגט אַ סך מאַטעריאַל אויף ייִדיש בײַ זיי אין שופֿלאָד, ווײַל זיי קלערן: ׳ווער וויל לייענען וואָס איך שרײַב?׳‟

בורשטיין האָט שוין אַליין אָנגעשריבן עטלעכע אַרטיקלען אויף ייִדיש ווי, למשל, אַן עסיי וועגן דער ייִדישער ליטעראַטור אין דרום־אַפֿריקע, און אַ הומאָריסטישן אַרטיקל וועגן ספּאָרט, אָבער האָט אין ערגעץ זיי נישט אַרײַנגעשיקט, כאָטש סײַ דער „פֿאָרווערטס‟־רעדאַקטאָר, באָריס סאַנדלער, סײַ אַ מיטאַרבעטער פֿון „אויפֿן שוועל‟ האָבן זי שוין געבעטן.

„דער אמת איז, עס נעמט מיר אַ לאַנגע צײַט צו שרײַבן אויף ייִדיש, ווײַל איך שרײַב זייער פּאַמעלעך, מיט דער האַנט,‟ האָט בורשטיין זיך פֿאַרענטפֿערט. „אַחוץ דעם, ווייס איך נישט, צי די לייענער וועלן זײַן פֿאַראינטערעסירט. אפֿשר זענען מײַנע אַרטיקלען ׳צו אויסטראַליש׳?‟