פֿאַר וואָס אַזוי ווייניק ייִדישע אַרטיקלען פֿון פֿרויען?

Why are So Few Yiddish Articles Written By Women?


פֿון שׂרה־רחל שעכטער

Published June 29, 2014, issue of July 18, 2014.

(די 2 טע זײַט פֿון 3)

דער חילוק צווישן מענער און פֿרויען, וואָס שייך צוטרוי צו זיך, זעט מען אויך אין דער אַלגעמיינער געזעלשאַפֿט, האָט באַמערקט אַניק פּרים מאַרגולעס, אַ ייִדיש־לערערין אין פּאַריז און די מחברטע פֿון אַ ייִדיש־לערנבוך פֿאַר קינדער. פּרים מאַרגולעס האָט דערציילט, אַז די דירעקטאָרין פֿון אַן אָנגעזעענעם ליציי (מיטלשול) אין פּאַריז, וווּ בלויז תּלמידים מיט זייער גוטע צייכנס ווערן אָנגענומען, האָט איין מאָל פֿאַרגלײַכט דעם חילוק צווישן די ייִנגלעך און די מיידלעך, וואָס אַפּליקירן אַהין: „די ייִנגלעך, וואָס האָבן קוים דערגרייכט דעם ניוואָ, טראַכטן: ׳נו, איך וועל קאַנדידירן סײַ־ווי־סײַ, מ׳עט זען, און טאָמער מע וועט מיך נישט אָנננעמען, וועל איך קאַנדידירן אין אַן אַנדער ליציי.׳ אָפֿט מאָל וועט דער ליציי זיי סײַ־ווי אָננעמען, בפֿרט אויב די שול האָט נאָך נישט באַקומען גענוג קאַנדידאַטן.

„און די מיידלעך? זיי טראַכטן: ׳איך האָב כּמעט דערגרייכט די צייכנס, וואָס איך דאַרף אָנצוקומען אַהין, אָבער זיי זענען נאָך אַלץ נישט גענוג הויך, קען איך נישט קאַנדידירן.׳ הייסט עס, אַז אַפֿילו בײַ אַ יונגן עלטער, איז די אַליין־צענזור בײַ מיידלעך שוין שטאַרק אײַנגעקריצט אין מוח,‟ האָט פּרים מאַרגולעס געזאָגט.

נאָמי דזשאָונס, אַ ביבליאָטעקערין, וואָס שרײַבט אַ דאָקטאָראַט וועגן ייִדישער ליטעראַטור, האָט דערציילט וועגן דעם פּראָיעקט, VIDA Count, וואָס מעסט וויפֿל אַרטיקלען פֿון פֿרויען ווערן געדרוקט אין די ענגלישע צײַטשריפֿטן, און מוטיקט די רעדאַקציעס צו ווערבירן מער פֿרויען־שרײַבער. „ווען די רעדאַקטאָרן מוטיקן פֿרויען און גיבן זיי אָרט, מאַכט עס אַ גרויסן אונטערשייד,‟ האָט דזשאָונס געזאָגט. איין זשורנאַל, למשל, Paris Review, האָט פֿאַראַיאָרן באַמערקט, אַז זייער ווייניק פֿרויען שיקן זיי אַרטיקלען, האָט די רעדאַקציע אַקטיוו געזוכט שרײַבערינס, און מיט אַ יאָר שפּעטער האָט די פּראָפּאָרץ צווישן מענער און פֿרויען מחברים כּמעט זיך אויסגעגלײַכט.

שבֿע צוקער, די רעדאַקטאָרין פֿון „אויפֿן שוועל‟, האָט געקלערט פֿון אַן אַנדערער מעגלעכקייט: „אפֿשר זענען מענער מער ׳פֿאַנאַטיש׳ — דאָס הייסט, מער אידעאָלאָגיש־געשטימט, ווי פֿרויען, און דאָס שטופּט זיי צו שרײַבן אויף ייִדיש, אַפֿילו אויב קיין גרויסע פּרנסה וועלן זיי מסתּמא נישט מאַכן דערפֿון,‟ האָט זי געזאָגט.

„איך טראַכט, למשל, וועגן דער כאָפּטע יונגע לײַט, וואָס אַהרן ווערגעליס האָט צוגעצויגן צו ׳סאָוועטיש היימלאַנד׳,‟ האָט צוקער געזאָגט. „משה לעמסטער, באָריס סאַנדלער, גענאַדי עסטרײַך, וועלוול טשערנין — נישטאָ קיין איין פֿרוי, כאָטש קיין אונטערשייד אין בילדונג צווישן די מיידלעך און ייִנגלעך איז נישט געווען.‟

מיט אַנדערע ווערטער, כאָטש ביידע — נישט די ייִנגלעך, נישט די מיידלעך — זענען נישט געגאַנגען אין קיין ייִדישער שול, האָבן די מענער אַרויסגעוויזן אַ גרעסערן אינטערעס צום שרײַבן אויף ייִדיש ווי די פֿרויען. און דאָס איז נישט געווען גרינג, ווײַל סײַ סאַנדלער, סײַ לעמסטער האָבן זיך נישט אויסגעלערנט דעם ייִדישן אַלף־בית, ביז זיי זענען שוין געווען דערוואַקסענע.

רענאַטאַ זינגער, אַן אַקטיוויסטקע פֿאַר פֿרויען־רעכט אין מעלבורן, האַלט אָבער, אַז מע דרוקט נישט קיין אַרטיקלען פֿון פֿרויען, ווײַל „ס׳איז תּמיד געווען אַ מענערישע כאַליאַסטרע צווישן די ייִדישע שרײַבער, און ס׳איז נאָך אַלץ אַזוי. די רעדאַקטאָרן זענען תּמיד געווען מענער — צי דאָס איז געווען ׳די גאָלדענע קייט׳ אָדער דער ׳פֿאָרווערטס׳. מענער פֿילן זיך באַקוועמער מיט אַנדערע מענער, וועלן זיי גיכער מיטאַרבעטן מיט מענער ווי מיט פֿרויען.

„בלויז איין זשורנאַל האָט אַ פֿרוי פֿאַר אַ שעף־רעדאַקטאָרין — ׳אויפֿן שוועל׳ — און דאָרט זענען טאַקע דאָ כּמעט אַזוי פֿיל אַרטיקלען פֿון פֿרויען ווי פֿון מענער!‟

זינגער האָט פֿאָרגעלייגט, אַז מע זאָל אײַנפֿירן אַ סיסטעם, ווי מע האָט געטאָן אין אויסטראַליע, וווּ מע האָט גערופֿן די קאָרפּאָראַציעס און אָרגאַניזאַציעס אַרײַנצונעמען אַ מינימום פֿון 25% פֿרויען אין זייערע פֿאַרוואַלטונגען. „אויב די רעדאַקציעס וואָלטן באַשטימט, אַז 25% פֿון זייערע אַרטיקלען זאָלן זײַן פֿון פֿרויען, וואָלט מען שוין געזען אַן אונטערשייד.‟