וואָס אַ ציפֿער קען!

The Power of Seven

אַן אילוסטראַציע פֿון די זיבן געסט, אושפּיזין, וואָס מע פֿאַרבעט אין דער סוכּה: אַבֿרהם אָבֿינו, יצחק, יעקבֿ, משה רבינו, אַהרן הכּהן, יוסף הצדיק און דוד המלך
אַן אילוסטראַציע פֿון די זיבן געסט, אושפּיזין, וואָס מע פֿאַרבעט אין דער סוכּה: אַבֿרהם אָבֿינו, יצחק, יעקבֿ, משה רבינו, אַהרן הכּהן, יוסף הצדיק און דוד המלך

פֿון מיכאל פֿעלזענבאַום

Published July 17, 2014, issue of August 01, 2014.

מיר דאַכט זיך, אַז די ציפֿער זיבן יאָגט מיך נאָך. דאָס צװײטע מאָל אין משך פֿון די לעצטע זיבן יאָר קומט מיר אױס צו שרײַבן אונ­טערן אַקאָמ­פּאַנימענט פֿון די װילדע אַלאַרעמס און שרעקעװדיקע אױפֿרײַסן פֿון די ראַקעטן. דעמאָלט, מיט זיבן יאָר צוריק, אין סאַמע אָנהײב פֿון די „דרײַ װאָכן‟, בעת אײנער אַ ליכטיקער מלחמה־נאַכט, האָב איך געשריבן:

מיר האָבן אָפּגעפֿאַסט דעם י’ז בתּמוז…
בײַ נאַכט האָב איך געהערט דאָס לעצטע ליד פֿון צדקיהו,
דעם לעצטן מלך פֿון יהודה:
„געלױבט איז גאָט,
װאָס האָט אַראָפּגענומען פֿון מײַן קאָפּ
די שװערע קרױן פֿון גאָלד,
און אײַנגעקאָװעט מײַנע הענט און פֿיס אין קופּערקײטן,
און מיך אַװעקגעטריבן װײַט קײן בבֿל,
איך זאָל ניט זען דעם חורבן פֿון מײַן הױז‟…

די מורא, אַז צום סוף פֿון די „דרײַ װאָכן‟ װעט מען מיך (אין בעסטן פֿאַל) װידער אַ מאָל אַרױסטרײַבן פֿון מײַן לאַנד, איז װי צוגעשמאָלצן געװאָרן צו מײַנע גענען. די אײביקע און גאָר עגאָיִסטישע שאלה — „פֿאַר װאָס?‟ — איז פֿאַרשװוּנדן געװאָרן, און אַנשטאָט איר גײט אַרױף די צװײטע, קהלישע —„איכה‟, װי אַזױ…

עס װײַזט אױס, אַז עס איז ניטאָ קײן מער אומדאַנקבאַרע זאַך, װי צו דרשענען אָדער שרײַבן אױף די מוסר־טעמעס, באַזונדערס, װען עס רעדט זיך װעגן דעם ייִדישן מוסר. מײַן װיזשניצער מלמד, ר’ װעלװעלע איװאַנער, פֿלעגט זאָגן, אַז מיט אונדזערע ייִדן איז גוט צו עסן קוגל. און נאָך אַ פּױזע פֿלעגט ער צוגעבן: „נאָר יעדער אײנער פֿון זײַן טעלער‟. פֿון דער צװײטער זײַט, װען איך גיב אױף זיך אַ קוק מיט פֿרעמדע אױגן, זעען אױס מײַנע מוסר־דרשות ניט אַנדערש װי אַ לימוד אין אַ קינדער־גאָרטן, װײַל איך זאָג מוסר אַן אַלטן פֿאָלק, װאָס האָט, אײגנטלעך, געבראַכט אָט דעם־אָ מוסר דער גאַנצער װעלט. װאָס, איר האָט שױן באַגעגנט עפּעס אַ מענטש, װעלכער װײסט ניט, אַז מע טאָר ניט הרגענען, אַז מע טאָר ניט גנבֿענען צי מע טאָר ניט װילן דאָס, װאָס געהערט אַן אַנדערן?… אַלע װײסן דאָס, אַלע שאָקלען צו מיט די קעפּ און מע טוט זיך זײערס.