ווער זענען מיר, און וווּהין גייען מיר?

Who Are We, and Where Are We Headed?


פֿון מרים שמולעוויטש־האָפֿמאַן

Published July 18, 2014, issue of August 15, 2014.

(די 3 טע זײַט פֿון 3)

קום איך צוריק צו אונדזער צעשפּאָלטנקייט.

לויט מײַן שאַרף אויג, האָבן די ייִדן געוווינט אין קאָמפּאַקטע מאַסן אין מיזרח־אייראָפּע. ס’רובֿ אין אָרעמקייט און נויט. די שטאָט מיטן שטעטל זײַנען נישט געווען בכּוח זיי אײַנצוהאַלטן, זײַנען אַ סך פֿון זיי אַנטלאָפֿן, צי דאָס איז געווען פֿון אַ פֿרומער היים, פֿון רבינס הויף, פֿון דער ייִדישער גאַס. מ’איז געלאָפֿן זוכן גליקן, אײַנגעפֿונדעוועט מיט פֿולע קוישן פֿרעמדע און אייגענע אידעאָלאָגיעס.

איצט גיט אַ קוק אויף דער ייִדישער מאַפּע. צעשפּאָלטנקייט, צעשפּליטערטקייט, צעלאָזנקייט, צעבאַלעוועטקייט, בר־מיצוות ווערן געפֿײַערט ווי חתונות, חתונות ווי פּאַראַדן פֿון שוווילטאָג, איז דען אַ וווּנדער, וואָס זייערע יונגע, ס’הייסט, אונדזערע צוקונפֿטיקע דורות זײַנען צעמישט, אָן אַ דרך־הישר, אָן וויסן, אָן ייִדישער קולטור, שפּראַך, דערציונג, און דער עיקר, דעם עצם־פֿונק פֿון ייִדישקייט?

און דאָס איז חל אויף דער אַמעריקאַניזאַציע פֿון אונדזערע ייִדן. דאָרט, וווּ עס פֿעלט ייִדיש וויסן און קולטור, דאָרט הייבט אָן צו פֿוילן דער וואָרצל פֿון אונדזער אָפּשטאַם.

און אויב דאָס איז אַזוי, וואָזשע איז דער וווּנדער, וואָס ייִדישע פּראָפֿעסאָרן און אַקאַדעמיקער זײַנען שׂונאי־ישׂראל; אַז ייִדישע קינדער ציט צו אַן אויפֿרײַס, יענע וואָס לויפֿן קיין אינדיע צו באָדן זיך אין „זען־בודיזם‟, איז וווּ האַלטן מיר?

מיר האַלטן בײַ אַן איבערבײַט פֿון דורות. באָבע־זיידעס דור איז אַלט־מאָדיש, טאַטע־מאַמעס דור איז נישט צוגעפּאַסט צו דער טעכנישער וועלט, און דער דור פֿון טעכנאָלאָגישן נאָכוווּקס פֿאַרשטייט שוין נישט, אין וועלכער וועלט ער געפֿינט זיך, קויפֿט מען בילעטן אויף צו לאַנדן אויף דער לבֿנה אָדער אויפֿן פּלאַנעט מאַרס.

און וועמעס שולד איז עס? דער מענטשהייט, וואָס גיט זיך נישט אָפּ דעם חשבון פֿון פֿאַראַנטפֿאָרטלעכקייט און חשבון־הנפֿש. הריגה, מאָרד און נישט זיכער זײַן מיטן לעבן איז אַ טאָג־טעגלעך מאכל. די פֿעלקער אין מיטעלען מיזרח שעכטן זיך אויס צו ביסלעך, אונדזער חורבן פֿאַרשווינדט מיט דער אונטערגייענדיקער זון, אַזוי אַז מיר קומען סוף־כּל־סוף פּנים־אל־פּנים מיטן מין מענטש, דעם אַכזר.

און מיר ייִדן, דאָס שײַנדל פֿון חכמה און וויסן, פֿון צלם־אלוקים, אין געשטאַלט פֿון דער געטלעכקייט, טרינקען זיך אין מוטנע וואַסערן פֿון אומוויסן.