אַ נײַעס אויף „קינדל‟: זכרונות פֿון ניו־יאָרקער ייִדיש־וועלט

A First on Kindle: Memories of Yiddish-Speaking NY

קרופּיט רעדט ייִדיש מיט אַ באַזוכער בעת דעם מאָסקווער ביכער־יריד אין 1987, אונטערן אויפֿזיכט פֿון אַ „קאַ־בע־גע‟־אַגענט
קרופּיט רעדט ייִדיש מיט אַ באַזוכער בעת דעם מאָסקווער ביכער־יריד אין 1987, אונטערן אויפֿזיכט פֿון אַ „קאַ־בע־גע‟־אַגענט

פֿון שׂרה־רחל שעכטער

Published August 10, 2014, issue of August 29, 2014.

(די 2 טע זײַט פֿון 4)

פּערל קרופּיט ווי אַ יונג מיידל (רעכטס) מיט אַ טייל פֿון איר משפּחה, אַרײַנגערעכנט איר מאַמע (אויבן) און באָבע זלאַטע (לינקס)
פּערל קרופּיט ווי אַ יונג מיידל (רעכטס) מיט אַ טייל פֿון איר משפּחה, אַרײַנגערעכנט איר מאַמע (אויבן) און באָבע זלאַטע (לינקס)

קרופּיטס ליבשאַפֿט צו דער ייִדישער שפּראַך און קולטור שטאַמט פֿון איר זעלטענער נאָענטשאַפֿט מיט טאַטע־מאַמע, באָבע און מיט איר אינטערעס צו איר משפּחה־געשיכטע. זי דערציילט ווי איר טאַטע, אַ געטרײַער לייענער פֿון דער ייִדישער צײַטונג „דער טאָג‟ און אַ געניטער סטאָליער, האָט זי אויסגעלערנט, ווי אַזוי זיך צו באַניצן מיט אַ העמערל און אַ טשוואָק, ווען זי איז בלויז געווען צוויי יאָר אַלט.

„ער האָט מיך אויסגעלערנט ווי צו האַלטן ריכטיק די מכשירים, און אויך אַלע טערמינען דערפֿאַר — אויף ייִדיש, פֿאַרשטייט זיך. ערשט מיט יאָרן שפּעטער האָב איך זיך דערוווּסט, אַז אויף ענגליש זענען די ווערטער אין גאַנצן אַנדערש!‟

אַפֿילו ווי אַ יונג מיידל האָט פּערעלע נישט בלויז געקענט גוט לייענען און שרײַבן ייִדיש, אָבער אויך געהאַט אַ באַזונדערן טאַלאַנט צו דעשיפֿרירן אַ ייִדישן כּתבֿ — אַ זאַך, וואָס אַפֿילו פּראָפֿעסיאָנעלע איבערזעצער פֿון ייִדיש האָבן אַ מאָל שוועריקייטן. די דאָזיקע פֿעיִקייט איז איר צונוץ געקומען, ווען זי האָט איין מאָל, אינעם שופֿלאָד פֿון איר מאַמעס קאַמאָד, געפֿונען אַ פּאָסטקאַרטל אויף ייִדיש מיט אַ פּאָסטשטעמפּל פֿון רוסלאַנד, אָנגעשריבן פֿון אַ מענטש מיטן נאָמען יאַנקל, וועגן וועמען זי האָט נאָך קיין מאָל נישט געהערט.

פּערעלע האָט געהאַט אַ חשד, אַז ס׳איז מסתּמא בעסער נישט צו פֿרעגן דעם טאַטן, ווײַל ער — אַ געבוירענער אין מאַקאַראָוו, אוקראַיִנע — האָט קיין מאָל נישט געוואָלט רעדן וועגן זײַן פֿאַרגאַנגענהייט. האָט זי זיך געוואָנדן צו דער מאַמען. די מאַמע האָט איר דערציילט, אַז יאַנקל איז געווען איר טאַטנס ברודער, און ס׳איז מיט אים געטראָפֿן אַן אומגליק: ער איז דערטרונקען געוואָרן. צי דאָס איז געווען אַן אַקצידענט, צי אפֿשר גאָר זעבלסטמאָרד האָט פּערעלע קיין מאָל נישט אויסגעפֿונען, ווײַל די מאַמע האָט זיך אָפּגעזאָגט אויסצוגעבן מער פּרטים.

פּערעלעס עלטערן האָבן שטאַרק געוואָלט, אַז זי זאָל קריגן אַ געראָטענע ייִדישע דערציִונג, איז זי יעדן נאָכמיטאָג, נאָך דער „פּאָבליק־סקול‟ (מלוכישע שול), אַוועק אין דער אָרטיקער „אַרבעטער־רינג פֿאָלקשול‟, וווּ זי האָט זיך געלערנט ייִדישע גראַמאַטיק, ליטעראַטור, מוזיק, טראַדיציעס און קולטור. „מײַן ערשטער לערער איז געווען דוד בערעזער — שרײַבט זי — אַ פֿעיִקער און עפֿעקטיווער פּעדאַגאָג, וואָס איך האָב אים שטאַרק ליב געהאַט, און באַטראַכט ווי מײַנער אַ גוטער פֿרײַנד.‟

אָבער מער פֿון אַלעמען האָט פּערעלע ליב געהאַט די באָבע זלאַטע, דער מאַמעס מאַמע, וועלכע האָט געוווינט בײַ זיי אין שטוב. ווען קרופּיט שרײַבט וועגן דער באָבען, לעבט אויף פֿאַר אונדזערע אויגן דער ייִדישער לעבן־שטייגער פֿון די אַמאָליקע מיזרח־אייראָפּעיִשע ייִדישע פֿרויען.