וואָס ליגט אין דער ייִדישע טאָרבע?

What is a Jewish Sack?


פֿון משה לעמסטער

Published September 16, 2014, issue of October 10, 2014.

(די 4 טע זײַט פֿון 4)

און אָט קומט שוין מיט זײַן אייגענער טאָרבע דער סאָוועטישער פּאָעט משה טייף אין זײַן ליד „ווײַסרוסיש‟:

מײַנע אורזיידעס געלעבט דאָ און געשטאָרבן,
אַלע טאָג געדאַוונט און געהאָרעוועט,
און געלאָזט אַ ירושה — פּוסטע טאָרבעס,
לידער טרויעריקע… האַרטע סקאָרינקעס…

יצחק באַשעוויס־זינגער, אין דער דערציילונג „גימפּל תּם‟, האָט זיך געוויס נישט געקאָנט באַגיין אָן אַ טאָרבע: „…ס’קבֿר וואַרט. די ווערעם זענען הונגעריק. די תּכריכים ליגן בײַ מיר אין דער טאָרבע…‟ אין אַן אַנדער דערציילונג „דער פּרוש‟ שרײַבט ער: „אַ צווייטער האָט געהאַט אין דער טאָרבע עטלעכע קאַרטאָפֿל און ער האָט זיי געבראָטן אויף די קוילן.‟

און צום סוף, לאָמיר ברענגען אַ בײַשפּיל מיט דער טאָרבע, וואָס איז, צום באַדויערן, שטענדיק אַקטועל. אין דער צײַטונג „דער מאָמענט‟ פֿאַר אַפּריל 1930, האָט ש. י. סטופּניצקי אַן אַרטיקל „די בעטלער מיט דער זײַדענער טאָרבע‟, וווּ ער שרײַבט וועגן די צענדליקער ייִדישע אינסטיטוציעס, וואָס זאַמלען געלט פֿאַר פֿאַרשיידענע צילן. דער אַרטיקל פֿאַרענדיקט זיך אַזוי: „די זײַדענע טאָרבע האָט איר נעץ אויף אונדז פֿאַרשפּרייט – קלאָגן ייִדן… קלאָגן סוחרים… קרעמער… באַנקען…”

דאַכט זיך, אַ פּשוט וואָרט, „טאָרבע‟. ניט דאָס סאַמע ייִדיש־קלינגענדיקע וואָרט, נאָר מע האָט עס ברייט גענוצט אין דער ייִדישער ליטעראַטור אין דער טאָג־טעגלעכער שפּראַך. פֿאַר וואָס? ווײַל דער ייִד אין אַלע זײַנע גלות־יאָרן האָט געוואַנדערט און געוואָגלט. קאָן זיך דען באַגיין אַ וואַנדערער אָן אַ טאָרבע? ניט אומזיסט האָט ה. לייוויק געשטעלט אין איין ריי די טאָרבע און דאָס האַרץ: „ס’איז פּוסט מײַן טאָרבע, מײַן האַרץ איז לער…‟