צי זײַנען פֿרויען מענטשן?

Are Women Really People?


פֿון מרים שמולעוויטש־האָפֿמאַן

Published September 19, 2014, issue of October 10, 2014.

חסידות האָט דורך די יאָרן דווקא נישט באַפֿרײַט די פֿרויען פֿון דער מענערישער אויבערהערשאַפֿט. פֿאַרן אויפֿקום פֿון חסידיזם האָט די פֿרוי אַפֿילו נישט געטאָרט פֿרעגן קיין שאלות, וואָס האָבן געהאַט צו טאָן מיט דער געטלעכקייט. נישט נאָר דאָס, רבנים האָבן געהאַלטן, אַז ווער עס לערנט מיט זײַן טאָכטער תּורה, איז עס גלײַך ווי ער וואָלט מיט איר געלערנט פּסולת, פֿאַרדאָרבנקייט, ממש ענינים פֿון קלויסטער.

אַלץ וואָס די פֿרוי האָט יאָ געמעגט, איז פֿרעגן דעם רבין, צי דאָס הינדל איז כּשר אָדער טריף. אַלץ וואָס אַ פֿרוי האָט באַדאַרפֿט טאָן, איז דערציִען די קינדער צו גאָט און צו לײַט און טראָגן דעם גאַנצן עול פּרנסה אויף איר קאָפּ. האָט מען איר דערפֿאַר באַלוינט מיט אַ פֿוס־בענקעלע בײַם מאַן אויף יענער וועלט.

אין שפּעטערע יאָרן פֿונעם חסידות האָט מען אַפֿילו צוגעלאָזט דעם געדאַנק, אַז ס’קען זיך טרעפֿן אַמאָל, אַז אַ פֿרוי קען זײַן אַ צדקת, ווי אין פֿאַל פֿון חנה־רחלע ווערבערמאַכער, „די לודמירער מויד‟, וועלכע איז געווען אַ תּלמידה־חכמה, פֿאַר וועלכער דער טשערנאָבילער רבי, ר’ מאָטעלע, האָט זיך אײַנגעשטעלט. דער טשערנאָבילער האָט אײַנגעזען, אַז די רבנישע וועלט איז נאָך נישט גרייט צוצולאָזן אַ פֿרוי צום ייִדישן תּורת־הקודש טיש. מסתּמא זײַנען זיי נישט ווערט דעם כּבֿוד.

אין שעקספּירס צײַטן האָבן מענער אויסגעפֿילט פֿרויען־ראָלעס. בײַ אונדז האָבן זיך פּורים־צײַט די ישיבֿה־בחורים פֿאַרשטעלט און זיך פֿאַרקליידט ווי אסתּר־המלכּה. עס האָט זיך אַפֿילו בײַ מיר פֿאַרוואָגלט אַן אַרטיקעלע, וואָס איז אַרויס אינעם „אַלגעמיינער זשורנאַל‟, פֿרײַטיק, אויגוסט 17, 2007, אונטערן קעפּל: „פֿרויען זײַנען נישט קיין מענטשן‟, געשריבן פֿון יוסף־יצחק יעקבסאָן.

איידער איך גיי ווײַטער, שווימען מיר אויף אויפֿן זינען סײַ העלדישע, סײַ מעכטיקע פֿרויען, משה־רבינוס שוועסטער מרים הנבֿיאה, וועלכע האָט געפּויקט און געטאַנצט; זי און אַ שלל אַנדערע פֿרויען אין אונדזערע הייליקע ביכער, וועלכע זײַנען געווען העלדיש, קלוג און איבערגעגעבן דעם כּלל.

דער מחבר פֿון דעם אַרטיקל, וואָס כ‘האָב פֿריִער דערמאָנט, שילדערט אַ פֿאַרבעטונג צו אַ געבורטס־טאָג־מסיבה פֿון אַ ייִנגעלע, וווּ עס זײַנען געזעסן אַן ערך צוואַנציק פֿרויען אַרום אַ טיש. זיי זײַנען געקומען פֿון באָראָ־פּאַרק, מאָנסי, קראַון־הײַטס און וויליאַמסבורג צו דער שׂימחה, און מיטגעבראַכט האָבן זיי זייערע קינדער, וואָס האָבן זיך געשפּילט אין אַ דערבײַיִקן צימער.

עס האָט זיך אַרויסגעוויזן, אַז דער טאַטע פֿונעם בעל־שׂימחה־ייִנגעלע דערלויבט נישט זײַן פֿרוי, פֿון וועלכער ער איז צעשײדט, צו מאַכן די שׂימחה. מאַכט זי עס פֿאַרן קינד אָן זײַן צושטימונג. די פֿרויען האָבן במשך פֿון צוויי שעה דערציילט דעם שרײַבער פֿון יענע שורות, ווי זייערע מענער אָדער געוועזענע מענער צאַפּן פֿון זיי דאָס בלוט.