צי זײַנען פֿרויען מענטשן?

Are Women Really People?


פֿון מרים שמולעוויטש־האָפֿמאַן

Published September 19, 2014, issue of October 10, 2014.

(די 2 טע זײַט פֿון 3)

שטעלט אײַך פֿאָר, שרײַבט דער מחבר:

„אַז די רבנים מיט די רביים, מיט די בתי־דינים האַלטן בדרך־כּלל מיט די מענער. אַ פֿרוי דערציילט אַ שוידערלעכע איבערלעבונג, בשעת איר מאַן שלעפּט זי כּסדר אין געריכט אויף צו באַקומען די רעכט צו האָדעווען די קינדער בײַ זיך אין דער היים.‟

אין אַ סך פֿאַלן ווילן די קינדער בלײַבן אין דער היים מיט דער מאַמען, טוט ער זיי אונטערקויפֿן מיט כּלערליי מתּנות, און זיי אײַנרעדן, אַז זי איז משוגע. זי רעדט זיך אַראָפּ פֿון האַרצן, אַז דער מאַן פֿאַרמאָגט אַ סך געלט, און זי איז געצוווּנגען צו דינגען אַדוואָקאַטן, בשעת זי מוטשעט זיך מיט יעדן גראָשן.

אַ צווייטע פֿרוי קלאָגט זיך, אז דער מאַן האָט אַרויסגעשיקט בריוו צו משפּחה, קרובֿים און שכנים אין דער געגנט, וווּ ער שרײַבט, אַז זײַן גרושה וויל אים באַראַבעווען.

אַ דריטע פֿרוי קלאָגט זיך, אַז איר מאַן האָט זי מיט די קינדער אַרויסגעטריבן אין גאַס, ער זאָגט זיך אָפּ פֿון געבן איר אַ גט, און דאָס איז מיט דער ברכה פֿון די רבנים און קהלישע עסקנים. אויב דער מאַן איז אַ חשובֿער ייִד און אַ גבֿיר דערצו, רירט מען אים נישט אָן.

איך וועל אַרויסלאָזן די איבערלעבונגען פֿון די עגונות, ווײַל ס’וועט נישט קלעקן קיין אָרט. איין זאַך קען איך אײַך יאָ זאָגן: אין מיזרח־אייראָפּע, אין די שטעטלעך און אין די גרויסע שטעט האָט מען זייער, זייער זעלטן באַגעגנט אַזעלכע ייִדן. דאָס שטעטל איז געווען אַן אָרט, וווּ ס‘האָבן געהויזט סײַ פֿרומע, סײַ פֿרײַע, ייִדן פֿון יעדן סגאַל, אָבער אַזוינס איז נישט געהערט געווען.

איך זאָג נישט, אַז די פֿרוי האָט דעמאָלט געהאַט גלײַכע רעכט מיטן מאַן; איך זאָג נאָר, אַז די פֿרוי איז אַ סך מאָל געווען די פּרנסה־געבערין, בכדי דער מאַן זאָל קענען זיצן אין קלויז און זיך עוסק זײַן אין דער תּורה. אַזאַ פֿרוי האָט מען אָפּגעשאַצט.

ס’דרייט זיך מיר אַפֿילו אין קאָפּ אַ מעשׂה, וווּ אַ פֿרוי איז געווען די גאַנצע פּרנסה־געבערין, בשעת דער מאַן איז געזעסן אין קלויז און זיך עוסק געווען אין דער תּורה. דערמיט האָט ער זיך פֿאַרדינט דעם גן־עדן. פֿאַר יעדער שורה פֿונעם תּלמוד, איז געלייגט געוואָרן אַ פֿונדאַמענט אין גן־עדן, ביז ער האָט זיך דאָראָבעט צו אַ פּאַלאַץ.

מיט דער צײַט איז דער ייִד געשטאָרבן. קומט ער אויף יענער וועלט, פֿירט אים דער מלאך צו דער שוועל פֿון זײַן פּאַלאַץ. דער ייִד איז גליקלעך, ס’האָט זיך שוין געלוינט אַרײַנצולייגן דעם גאַנצן חוש אין לערנען תּורה. פֿרעגט ער דעם מלאך:

„וווּ זײַנען די שליסלען, איך וויל אַרײַנגיין אינעווייניק און באַקוקן מײַן האָב־און־גוטס.‟