צי זײַנען פֿרויען מענטשן?

Are Women Really People?


פֿון מרים שמולעוויטש־האָפֿמאַן

Published September 19, 2014, issue of October 10, 2014.

(די 3 טע זײַט פֿון 3)

זאָגט אים דער מלאך:

„ר’ ייִד, אויפֿן שליסל מעגט איר וואַרטן ביז אײַער פֿרוי וועט שטאַרבן. נאָך אַלעמען, איז זי דאָך געווען די גאַנצע פֿאַרדינערין, געהאָדעוועט די קינדער, געגעבן נדבֿות און געווען אַן אשת־חיל. די שליסלען געהערן איר.‟

אָבער אין די הײַנטיקע צײַטן, צו באַגעגענען אַזאַ ברוטאַליטעט און אָפּגעשטאַנענקייט מצד דער פֿרומער, מענערישער „גוואַרדיע‟, איז אַ סימן, אַז מיר ייִדן, דער עיקר, אַ סך פֿון די פֿרומע ייִדן, געהערן צו דער שטיינערנער עפּאָכע.

בײַם הײַנטיקן טאָג קענען שוין פֿרויען זײַן ראַבינערינס, חזנטעס און שופֿר־בלאָזערקעס. בײַ הײַנטיקע צײַטן קען אַ יונגע פֿרוי דערצויגן ווערן אין די אוניווערסיטעטן. פֿרויען קענען ווערן דאָקטוירים און אַדוואָקאַטן, מוזיקאַנטן, אַקטריסעס, קאָמעדיאַנטקעס און אַלץ וואָס די וועלט באַגנעדיקט.

און אַז מ’קוקט זיך צו, לאָזט מען צו די יונגע ייִדישע מיידלעך, מיטל־יעריקע און אַפֿילו עלטערע פֿרויען, צום פֿאַרווײַלן אַן עולם מיט געלעכטער און פֿרייד. אָט איז ערשט געשטאָרבן איינע פֿון די באַליבטסטע ייִדישע קאָמעדיאַנטקעס אין אַמעריקע און איבער דער וועלט — דזשאָון ריווערס.

פֿאַרשטענדלעך, אַז זי האָט זיך געביטן דעם נאָמען פֿון ראַבינאָוויטש אויף ריווערס, ווײַל אַמעריקע איז נאָך נישט גרייט אָנצונעמען ייִדישע נעמען אויף די ברעטער פֿון דער עסטראַדע. מוזן די קאָמעדיאַנטן, אַקטיאָרן, זינגער, פֿוטבאָליסטן בײַטן זייערע ייִדישע נעמען. ווידעראַמאָל, נישט ווײַט פֿון אַ צוריקגעבליבענער עפּאָכע.

מיר לעבן אין אַ פֿרײַ לאַנד פֿאַר פֿרויען און מענער צוגלײַך, די בינע איז הײַנט פֿול מיט כינעזישע, אַפֿראָ־אַמעריקאַנער, מעקסיקאַנער, רוסישע, קאָמעדיאַנטן, זינגער און טענצער, מיידלעך און פֿרויען, און קיינעם שטערט עס נישט. פֿאַרקערט, דער עולם נעמט זיי אויף בכּבֿוד־גדול.

אַמאָל, אין אַבֿרהם גאָלדפֿאַדענס (גאָלדפֿאָדעם — ייִדישער נאָמען) צײַטן האָט מען אויך נישט צוגעלאָזט קיין ייִדישע מיידלעך צו דער טעאַטראַלער פּראָפֿעסיע. באַלד האָט זיך אַרויסגעוויזן, אַז ייִדישע פֿרויען האָבן פֿאַרמאָגט טאַלאַנט צו דראַמע און קאָמעדיע, אָפּערע און וואָדעוויל, אַרײַנגערעכנט דעם לעגיטימען טעאַטער.

ווער געדענקט נישט מאַלי פּיקאַן? און איך וועל זיך אָפּשטעלן בײַ איר, ווײַל ס’וועט מיר נישט קלעקן קיין אָרט אויצורעכענען אַלע ייִדישע אַקטריסעס, זינגערינס און קאָמעדיאַנטן.

מיט איין וואָרט: מיר, ייִדישע פֿרויען, זײַנען דערגאַנגען, דערגרייכט, אויפֿגעטאָן אַ וועלט, צו־להכיעס די געשלאָסענע פֿרומע מחנה ייִדן, וועלכע האָט נאָך נישט באַוויזן צו אָנערקענען, אַז מיר פֿרויען זײַנען מענטשן.