זײַט פֿאָרזיכטיק: קעלבערנע יוצרות

Idiotic Definitions

פֿון מיכאל פֿעלזענבאַום

Published September 26, 2014, issue of October 10, 2014.

(די 2 טע זײַט פֿון 4)

גוט, אָבער װי אַזױ דערקענט מען אַזאַ חיה?… קײן שילד אױפֿן שטערן טראָגט ער דאָך ניט… אָ, פֿלעגן ענטפֿערן די עלטערע מענטשן, צו דערקענען אַ חית איז גאָר ניט שװער, װײַל יעדער חית איז אין דער ערשטער רײ — אַ זשלאָב, אַ חזיר און אַ חוצפּהניק… איר קענט זיך שױן פֿאָרשטעלן, אַז נאָך אַזאַ דערקלערונג װערט דאָס קינד אין גאַנצן פֿאַרפּלאָנטערט און מבֿלבל.

מיט יאָרן שפּעטער, װען כ’בין געװאָרן אַ תּלמיד בײַ דעם פּראָפֿעסאָר יוסף בר־אל (ייִנגלװײַז — גאָטליב), אונדז צו לאַנגע יאָרן, און מיר האָבן מיט אים שפּאַצירט, זײַענדיק אויף אַ באַזוך אין מאָסקווע, האָב איך אים טאַקע געפֿרעגט, פֿאַר װאָס געפֿינט מען ניט אין די װערטערביכער דאָס װאָרט „חית‟“ מיט אַ קאָנאָטאַציע אױף אַ באַנדיט אָדער אַ שׂונא־ישׂראל, און פֿון װאַנען עס װאַקסן די פֿיס? ר’ יוסף האָט מיר געענטפֿערט, אַז אױך בײַ זײ אין באָטאָשאַן פֿלעגט מען נוצן דאָס װאָרט „חית‟ און טאַקע מיט דער זעלבער קאָנאָטאַציע װי בײַ אונדז אין פֿלאָרעשט, אָבער פֿאַר װאָס איז עס ניט אַרײַן אין די װערטערביכער װײסט ער ניט, נאָר ער מײנט, אַז דאָס דאַרף זײַן אַ קירצונג פֿונעם װאָרט חזיר, דהײַנו, - ח’, חית.

„אַז מע האָט צו טאָן מיט די גזירות, — האָט ער צוגעגעבן — דאַרף מען זיך היטן.‟ בעת יענעם שפּאַציר איבער דער ריזיקער מאָסקװע, איז געבױרן געװאָרן ר’ יוספֿס באַקאַנטע פֿראַזע, — „מאָסקװע איז זײער גרױס. אַ האַלבע שטאָט איז פֿון אױבן, אױף די גאַסן, אַ האַלבע שטאָט איז אונטער דער ערד אין ‘מעטראָ’, אָבער די גאַנצע שטאָט ליגט טיף טײַער אין דר’ערד‟.

ניט קוקנדיק אױף דעם, אַז דאָס װאָרט „חית‟ איז ניט אַרײַן אין די װערטערביכער, איז די צאָל חיתן אױף דער װעלט ניט געװאָרן קלענער, און חוצפּה, װי אײנער פֿון זײַנע באַזונדער־שטריכן, איז געבליבן די זעלבע חוצפּה, נאָר אפֿשר אַ ביסל מער פֿײַנטלעך אין זײער באַציִונג צו די ייִדן. הײַנטיקע טעג, כּדי צו טרעפֿן זיך מיט אַ חית, דאַרף מען ניט אַרױסגײן פֿון דער הײם. ס’איז גענוג זיך אַדורכשפּאַצירן איבער די עלעקטראָנישע זײַטלעך פֿון דער אינטערנעץ.

פֿאַר מיר איז תּמיד געװען אַ פֿאַרגעניגן צו גריבלען זיך אין כּלערלײ ענציקלאָפּעדיעס און װערטערביכער, דעריבער כ’האָב זיך ממש דערפֿרײט צו אַנטפּלעקן אַן ענציקלאָפּעדיע, װעגן װעלכער כ’האָב קײן מאָל ניט געהערט — די „פֿרײַע רוסישע ענציקלאָפּעדיע ‘טראַדיציע’‟. כ’האָב איבערגעבלעטערט אַ פּאָר זײַטלעך און זיך גלײַך אָנגעשטױסן אױף אַ „רוסיש‟ װאָרט פאַר „חוצפּה‟, אָנגעהױבן צו לײענען דעם אַרטיקל און דערפֿילט װי די רעשטלעך האָר שטעלן מיר זיך קאַפּױער.