זײַט פֿאָרזיכטיק: קעלבערנע יוצרות

Idiotic Definitions

פֿון מיכאל פֿעלזענבאַום

Published September 26, 2014, issue of October 10, 2014.

(די 3 טע זײַט פֿון 4)

איך ציטיר: „חוצפּה (ייִדיש, קומט פֿון העברעיִש) - אַן אײגנטימלעכע נאַציאָנאַלע כאַראַקטער־טבֿע בײַ די ייִדן, ס’באַטײַט - פֿרעכקײט, עזות, פֿאַרשײַטקײט. בײַ די ייִדן אַלײן באַדײַט ‘חוצפּה’ אַ באַזונדערע מוטיקײט, דרײסטקײט און איז אַ פּאָזיטיװער באַגריף, אַזױ װי זײ װאָלט ניט אינטערעסירט, אַז זײ קענען זײַן ניט־גערעכט. דער באַגריף ‘חוצפּה’ פֿעלט בײַ די אַנדערע פֿעלקער און זײַנע אַנאַלאָגיעס זײַנען ניטאָ אין אַנדערע שפּראַכן.‟

אָט אַזױ, פּראָסט און פּשוט… געבױרן געװאָרן אַ ייִדיש קינד? זײער גוט. מאַכט אַ שׂימחה און דרײט זיך ניט דעם קאָפּ, נאָך װעמען זאָלט איר דאָס קינד אָנרופֿן, װײַל לױט דער „פֿרײַע רוסישע ענציקלאָפּעדיע ‘טראַדיציע’‟ איז זײַן נאָמען „אַ פֿרעכער יהודי אָדער אַ פֿרעכע יהודית‟. אַ מחיה… כ’האָב ממשיך געװען צו לײענען און פֿאַרשטאַנען, אַז עמעצער האָט דאָ פֿאַרביטן די יוצרות, און טאַקע מיט אַ כּװנה.

צו זאָגן, אַז בײַ די ייִדן זײַנען ניטאָ קײן חוצפּהניקעס, װאָלט געװען ניט ריכטיק, אָבער, אַז מע הײבט אָן צו גריבלען זיך אין די פּיטשעװקעס, דערגײט מען צו אַן אינטערעסאַנטן אױספֿיר - בײַ די ייִדן זײַנען דאָ צװײ מינים “khutspe”; אַ חוצפּה מיט אַן “אַלף” און אַ חוצפּה מיט אַ “הא”, וואָס באַדײַטן צװײ פֿאַרשײדענע זאַכן: אַ חוצפּה אין באַציִונג צום הימל, און אַ חוצפּה װי אַ נעגאַטיװע אומעטישע האַלטונג.

אין במסכת “סנהדרין” װערט דערמאָנט דאָס װאָרט “חוצפּה”, וואָס דער באַדײַט איז גאָר אַ פּאָזיטיװער - “אמר רב נחמן: חוצפה, אַפֿילו כּלפּי שמיא מהני”, און דער טײַטש איז - אַ חוצפּה, אַפֿילו אין באַציִונג צום הימל (צו גאָט), איז עפֿעקטיװ (פּאָזיטיװ). אַלץ איז קלאָר: כּדי צו לערנען און דערגײן אַ טאָלק, איז ניט קײן עבֿירה צו מקשה זײַן און פֿרעגן קשיאות, אַפֿילו בײַ גאָט. אַזאַ חוצפּה הײסט דרײסטקײט אין באַגרײַפֿן די סודות פֿון עולם־הזה. און אַז מע זאָל בעסער פֿאַרשטײן, אַז די ייִדישע “חוצפּה” האָט גאָרניט צו טאָן מיט דער פֿרעכקײט, און איז אַװדאי ניט קײן נאַציאָנאַלע כאַראַקטער־טבֿע, ברענג איך נאָך אײן באַװײַז, אַז אונדזערע חכמים און פּשוטע ייִדעלעך זײַנען ניט בעסער און ניט ערגער װי בײַ די אַנדערע פֿעלקער; און זײער באַציִונג צו די עטישע כּלל־נאָרמעס איז פּונקט אַזױ שטרענג, װי בײַ אַלע ציװיליזירטע מענטשן.