דער כּוח־המדמה — צום גוטן און צום שלעכטן

Power of Imagination: Good, Bad and Ugly

„פֿײַוויש‟ פֿאַרשטעלט זיך פֿאַר אַן אַמעריקאַנער פּרעזידענט
YouTube
„פֿײַוויש‟ פֿאַרשטעלט זיך פֿאַר אַן אַמעריקאַנער פּרעזידענט

פֿון יואל מאַטוועיעוו

Published October 03, 2014, issue of October 24, 2014.

דער רבי נחמן בראַצלעווער דערקלערט אין זײַן ספֿר „ליקוטי־מוהר״ן‟, אין שײַכות מיט דער תּקיעת־שופֿר, אַז דער כּוח־המדמה — די מענטשלעכע פֿעיִקייט פֿון דמיונות און פֿאַנטאַזיעס — העלפֿט מקבל־פּנים צו זײַן דאָס נײַע יאָר, ווען דער אייבערשטער באַשאַפֿט פֿון ס׳נײַ די גאַנצע וועלט, אַזוי ווי אין אַ חלום — דערפֿאַר האָט ראָש־השנה אַ „חלומדיקן‟ טעם. דער גרויסער חסידישער דענקער גיט צו, אַז כּדי צו באַנוצן זיך מיטן כּוח פֿון דמיון פֿאַר הייליקע צוועקן, מוז מען אים קודם אויסרייניקן פֿון שטותים און פֿאַלשע אמונות.

אַ באַרימטער בײַשפּיל פֿון הייליקע דמיונות זענען רבי נחמנס וווּנדערלעכע „סיפּורי־מעשׂיות‟, וווּ טיפֿע קבלה־רמזים ווערן צונויפֿגעפֿלאָכטן מיט באַקאַנטע סוזשעטן פֿון וועלט־מיטאָלאָגיע. הרבֿ יחיאל האַלפּערין, אַ גרויסער מינסקער היסטאָריאָסאָף און מקובל, דערקלערט אין זײַן „סדר־דורות‟, אַז אליהו בחורס ראָמאַן „באָווע־בוך‟ איז אַ „גרויסער ענין‟. עס באַקומט זיך, אַז ראָמאַנטישע ליבע־געשיכטעס און מיטל־עלטערלעכע ריטערישע ראָמאַנען קאָנען זײַן באַלערנדיק און אַפֿילו הייליק.

דער לשון־קודשדיקער באַגריף „כּוח־המדמה‟ איז אַ סך טיפֿער, ווי סתּם פֿאַנטאַזיעס. אַזוי צי אַזוי, זענען חלומות און דמיניות אַ וויכטיקער טייל פֿונעם מענטשלעכן גײַסטיקן לעבן. חלומען דאַרף מען אָבער אויך מיט אַ טאָלק.

מיט אַ וואָך צוריק בין איך געווויר געוואָרן, אַז אין אָקטאָבער הייבט מען אָן אויף דער רוסישער טעלעוויזיע ווײַזן דעם נײַעם פֿאַנטאַסטישן סעריאַל „בעלאָוואָדיע: דער סוד פֿונעם פֿאַרלוירענעם לאַנד‟. דער נאָמען פֿונעם נײַעם סעריאַל האָט מיך פֿאַראינטערעסירט. דאָס לעגענדאַרע לאַנד „בעלאָוואָדיע‟ פֿיגורירט אינעם רוסישע פֿאָלקלאָר ווי אַן אוטאָפּיש אָרט פֿון גײַסטיקע השׂגות, פֿרײַהייט און אַריכת־ימים.

די היסטאָריקער זענען זיך משער, אַז די דאָזיקע לעגענדע איז פֿאַרבונדן מיט געוויסע גרופּעס פֿון די „אַלט־גלויבערס‟ — די קעגנער פֿון די קירך־רעפֿאָרמען, וועלכע דער רוסישער צאַר אַלעקסיי מיכײַלאָוויטש און דער פּאַטריאַרך ניקאָן האָבן דורכגעפֿירט אינעם רוסיש־אָרטאָדאָקסישן קריסטנטום אין מיט־17סטן יאָרהונדערט.

אַ טייל „אַלט־גלויבערס‟ האָבן באַשלאָסן, אַז די מענטשלעכע מאַכט קומט פֿונעם שׂטן, דערפֿאַר טאָר מען נישט האָבן קיין שקלא־וטריא מיט וועלכער־ניט־איז רעגירונג. אין דער טײַוולאָנישער וועלט קאָן אַ מענטש געפֿינען אַ מנוחה בלויז אין אַ באַהאַלטן אָרט, וווּ די פֿאַרדאָרבענע מלוכות האָבן נישט קיין שליטה. די ראַדיקאַלע סעקטאַנטן האָבן זיך אינגאַנצן אָפּגעזאָגט פֿון געלט־באַציִונגען און געשאַפֿן פּראַקטישע קאָמונעס, אַ מין קיבוצים, אין פֿאַרשיידענע פֿאַרוואָרפֿענע ערטער.

אַפֿילו אין אַזעלכע ווײַטע מקומות, ווי באָליוויע און אוגאַנדע, זענען נאָך אַלץ פֿאַראַן קליינע קהילות פֿון „אַלט־גלויבערס‟. אַ טייל פֿון זיי היטן אָפּ די אַמאָליקע רוסישע דיאַלעקטן, וועלכע זענען אין רוסלאַנד שוין לאַנג בטל געוואָרן. ס׳איז אינטערעסאַנט, אַז די דאָזיקע ראַדיקאַלע קריסטלעכע גרופּעס האָבן טאַקע משפּיע געווען אויף דער ייִדישער קיבוץ־באַוועגונג, צוליב דער השפּעה פֿון לעוו טאָלסטוי און אַנדערע רוסישע דענקער.