פֿלאָרידע: דאָ - נגידים, דאָרט - קבצנים

Florida: A Tale of Two States

די קאָנדאָ־הײַזער אין האַלאַנדייל, פֿלאָרידע, וואָס האָבן בלאָקירט די זון, ווען דער מחבר איז געגאַנגען אויף דער פּלאַזשע
די קאָנדאָ־הײַזער אין האַלאַנדייל, פֿלאָרידע, וואָס האָבן בלאָקירט די זון, ווען דער מחבר איז געגאַנגען אויף דער פּלאַזשע

פֿון דזשאָרדין קוציק

Published November 26, 2014, issue of December 19, 2014.

אַ באַקאַנטער אַמעריקאַנער זשורנאַליסט האָט מיט אַ יאָר־צוויי צוריק געשריבן אַז פֿלאָרידע איז מסתּמא אַ מין נבֿואה אויף דער אַמעריקאַנער צוקונפֿט. געמיינט האָט ער דערמיט בפֿירוש דעם אָרטיקן קאָלאַסאַלן אונטערשייד צווישן אָרעם און רײַך, וואָס זעט אויס מער ענלעך צו אַ לאַנד, וואָס געהערט צו דער „דריטער וועלט‟, איידער די פֿאַראייניקטע שטאַטן. איך האָב טאַקע מורא, אַז עס קען חלילה זײַן, אַז גאַנץ אַמעריקע וועט פֿאָלגן אין די פֿוס־טריט פֿון פֿלאָרידע. מײַן זאָרג שטאַמט פֿון מײַן רײַזע אינעם „שטאַט פֿונעם זונענשײַן‟ וואָס איך האָב נאָר וואָס פֿאַרענדיקט און וואָס האָט אויף מיר געמאַכט זייער אַ שלעכטן אײַנדרוק און מיך איבערגעלאָזט מיט מיגלדיקע געפֿילן און טיפֿע ספֿקות. בקיצור, אויב פֿלאָרידע איז די צוקונפֿט פֿון אַמעריקע, איז דאָס לאַנד אויף געהאַקטע צרות.

אויף שפּאַניש באַטײַט „פֿלאָרידע‟ מער־ווייניקער „דאָס לאַנד פֿון בלומען‟ אָבער הײַנט איז די וועלט־באַרימטע נאַטור פֿונעם האַלב־אינדזל ערנסט באַדראָט פֿון דער אומבאַגרענעצטער מענטשלעכער אַנטוויקלונג. ווען איך בין געווען אַ יונג קינד, דאָס הייסט, מיט אַן ערך 20 יאָר צוריק, האָט מען געקענט צומאָל זען אַליגאַטאָרן און ריזיקע טשערעפּאַכעס אינעם קאַנאַל, וואָס האָט געשטראָמט הינטער מײַן זיידנס הויז. לעבן דעם הויז איז געווען אַ וואַלד, פֿון וועלכן עס זענען אָפֿט אַרויסגעקראָכן אַרמאַדילן, פֿוקסן און ריזיקע שלאַנגען. הײַנט איז אינעם געגנט ניט געבליבן קיין שום אָרט, וווּ עס זאָלן שטיין מער ווי צוויי ביימער איינער לעבן דעם אַנדערן, און אַנשטאָט דעם פּרעכטיקן וואַלד, האָט מען אויפֿגעבויט הונדערטער הײַזער. דאָס איז, מער ווייניקער, די זעלביקע וואָס געשעט מיטן גאַנצן ראַיאָן פֿון דרום־פֿלאָרידע. הײַנט איז דאָס וואַסער צו פֿאַרפּעסטיקט פֿאַר די פֿיש, שוין אָפּגערעדט פֿון אַליגאַטאָרן, און קיין איין אַרמאַדיל האָב איך ניט געזען שוין לאַנגע יאָרן. אַלצדינג גרין, פֿריש און נאַטירלעך עקזיסטירט הײַנט כּמעט בלויז אין אַ פּאָר ריזיקע „נאַטור־רעזערוואַטן‟, באַשטימטע ערטער, וווּ מע לאָזט דאָס ווילדן וואַלד צורו און וווּ עס וואַקסן ווי געהעריק די ריזיקע „באַאָבאָב‟־ביימער, וואָס פֿאַרמאָגן צענדליקער שטאַמען צו יעדן בוים.

אויך אײַנגעצוימט אין ריזיקע „רעזערוואַטן‟ זענען די גבֿירים, ווי אויך אַ סך מענטשן, וואָס געהערן צום מיטעלן־קלאַס. גלײַך אין מיטן פֿונעם אומגלייבלעכן דלות וווינען אין עשירות די פֿלאָרידער נגידים אין „פּריוואַטע קהילות‟, וואָס זענען אַרומגערינגלט מיט ריזיקע טויערן. כּדי אַרײַנצוטרעטן אין די „פֿאַרצוימטע געמיינדעס‟ דאַרף מען האָבן אַן עלעקטראָנישן שײַן, וואָס עפֿנט אויף דעם טויער; אויב ניט וועט איר דאַרפֿן פֿאַרהאַנדלען מיט די באַוואָפֿנטע וועכטער, וואָס קאָנטראָלירן, אַז קיין אומדערוואַרטע געסט זאָלן ניט אַרײַנקומען אינעם געגנט. נאָכן ערשטן וואַך־טורעם פֿאָרט מען דורך אַ צווייטן וואַך־טורעם און צומאָל אַפֿילו דורך אַ דריטן. און ווען דאָס וואָלט ניט געווען גענוג פֿאַרזיכערט, פֿאָרן גאַנץ אָפֿט פֿאַרבײַ פּריוואַטע זיכערקייט־וועכטער, וואָס ווערן באַצאָלט דורך די אײַנוווינער פֿון די „פֿאַרצוימטע געמיינדעס‟.

הינטער די ריזיקע טויערן און צוימען פֿון די רײַכע איז אַלצדינג ציכטיק און אָפּגעראַמט. די קינדער שפּילן זיך פֿראַנק־און־פֿרײַ אין זייערע פּריוואַטע פּאַרקן און ספּאָרט־פֿעלדער. ס׳זענען כּמעט ניטאָ קיין אויטאָס, וואָס פֿאָרן פֿאַרבײַ, און די וואָס מע זעט יאָ פֿירט מען גלײַך אין אַ הויז־גאַראַזש אַרײַן. כּמעט אַלע הויפֿן פֿאַרמאָגן אַ שווים־באַסיין אין מיטן פֿון אַ פּערפֿעקט־געשניטענער לאָנקע. בײַ נאַכט זענען די גאַסן באַלויכטן, די אײַנוווינער פֿאַרזיכערט הינטער זייערע טויערן, שלעסער און וועכטער מיט פּיסטוילן.