אַ נײַ־יאָר־אינטערוויו מיט „ייִדיש‟

A New Year's Interview With Mr. Yiddish


פֿון משה לעמסטער

Published December 30, 2014, issue of January 23, 2015.

קאָרעספּאָנדענט: שלום־עליכם, אײַך, שפּראַך „ייִדיש‟.

ייִדיש: עליכם־שלום, גאָט העלף, אַ גוט-אָוונט…

קאָרעספּאָנדענט: ווי אַזוי פֿילט איר זיך, הײַנט, אין 21סטן יאָרהונדערט?

ייִדיש: כ’לעב נאָך, כ’בין נאָך דאָ, כ’עקזיסטיר! מײַנע שׂונאים וועלן זיך ניט דערוואַרטן, אַז איך זאָל אויסגיין, אויפֿהערן צו זײַן, פֿאַרגיין אין דער אייביקייט…

קאָרעספּאָנדענט: דערציילט אַ ביסל וועגן זיך.

ייִדיש: כ’דאַרף אײַך זאָגן, אַז איך בין שוין ניט קיין ייִנגעלע — מער ווי טויזנט יאָר אַלט. געבוירן בין איך בײַ די טײַכן פֿון ריין און מאָזעל, אויף דײַטשישער ערד, אין דער געגנט, וואָס ייִדן האָבן גערופֿן לותּיר און וווּ מע האָט די דאָזיקע ייִדן גערופֿן אַשכּנז. מײַן טאַטע איז געווען די שטרענגע דײַטשישע שפּראַך, די מאַמע — לשון־קודש. איך בין געבוירן געוואָרן מיט אַ „וויידל‟, מיט אַ „קאָדקעלע‟ — דאָס איז געווען דער לשון־קודשדיקער ראָמאַנישער דיאַלעקט. צי ווייסט איר, למשל, אַז די ווערטער: בענטשן, דאַווענען, טשאָלנט, פֿאַטשיילע… און די נעמען: יענטע, שפּרינצע, אַנשל — געהערן צו דעם דאָזיקן „וויידעלע‟, צו דעם דאָזיקן דיאַלעקט?

קאָרעספּאָנדענט: כ’בין ניט קיין גרויסער מומחה אין ייִדיש, און וואָס איז געווען ווײַטער?

ייִדיש: מ’האָט אָנגעהויבן פֿאַראייניקן, צונויפֿשמעלצן, פֿאַרייִדישן לשון־קודשדיקע ווערטער מיט דײַטשישע, און עס זײַנען געבוירן געוואָרן שוין ריין ייִדישע אויסדרוקן — „חתונה האָבן‟, „גטן זיך‟, „הנאה האָבן‟, „מכבֿד זײַן‟, „שעפּן נחת‟ אאַז”וו. פֿונעם יאָר 1200 הייבט זיך אָן אַנטוויקלען די ליטעראַטור אויף דער נײַער שפּראַך; פּורים־שפּילן אויף עבֿרי־טײַטש, און ווײַטער: שפּילמאַנען, „אַרטור־ראָמאַן‟, „שמואל־בוך‟, „מעשׂה־בוך‟, משלים־ביכער, „תּחינות‟, „צאינה־וראינה‟…

קאָרעספּאָנדענט: דערציילט, ביטע, וועגן אײַער נאָמען.