אַ נײַ־יאָר־אינטערוויו מיט „ייִדיש‟

A New Year's Interview With Mr. Yiddish


פֿון משה לעמסטער

Published December 30, 2014, issue of January 23, 2015.

(די 3 טע זײַט פֿון 3)

ייִדיש (פֿאַרטראַכט זיך): איך וואָלט עס ניט געזאָגט. פֿאַר זיי, פֿאַר מענדעלען, פּרצן און שלום־עליכמען איז גאָלד געווען העברעיִש און די העברעיִשע ליטעראַטור! און ייִדיש — אַ ביסל ביליקער, אַ קלענערער סאָרט. מענדעלע האָט אויפֿן פֿײַערלעכן אָוונט, געווידמעט זײַן 75סטן יובֿל געזאָגט, אַז ער האָט אַ יום־טובֿדיק קלייד, וועלעכס ער, מענדעלע, היט זייער אָפּ און סטאַרעט זיך, אַז קיין שטויבעלע, קיין פֿעדערל זאָל אויף איר ניט פֿאַלן. עס הענגט די קלייד זײַנע אין דעם סאַמע בכּבֿודיקן ווינקל פֿון דער שאַפֿע, און ער טוט עס אָן בלויז אויף יום־טובֿים. דאָס קלייד איז — העברעיִש. און אויף יעדן טאָג האָט ער אַ פּשוט קלייד, דאָס איז ייִדיש… מילא… דאָך, וויל איך אויסטיילן י. ל. פּרצן, וועלכער האָט אָנטייל גענומען אין דער טשערנאָוויצער שפּראַך־קאָנפֿערענץ, ער האָט צוגעגעבן דער קאָנפֿערענץ און די באַשטימונגען אַ געוויסע וואָגיקייט. ער האָט געשטימט פֿאַר דעם, אַז ייִדיש איז איינע פֿון די נאַציאָנאַלע שפּראַכן פֿונעם ייִדישן פֿאָלק. אים האָט געסטײַעט דרייסטקייט צו דעקלאַרירן אויף דער קאָנפֿערענץ, אַז „אָן העברעיִש האָט דאָס פֿאָלק נישט קיין פֿאַרגאַנגענהייט, אָן ייִדיש האָבן מיר קיין פֿאָלק נישט…‟ פּרץ האָט געטראַכט וועגן מײַן צוקונפֿט. ער האָט געהאַט תּלמידים און חסידים. אַגבֿ, פּרצעס געדאַנק וועגן ייִדיש און פֿאָלק האָט שפּעטער אַנטוויקלט אַבֿרהם גאָלאָמב, זאָגנדיק וועגן מיר: „אָן דער אָרגאַנישער שפּראַך פֿון פֿאָלק איז זייער שווער צו זײַן אַן אָרגאַניש קינד פֿון פֿאָלק‟. און נאָך: „מיר פֿאַרלירן ייִדיש לשון — פֿאַרלירן מיר נישט קיין שפּראַך; דאָס ייִדישע פֿאָלק פֿאַרלירן מיר‟. און שוין דער ישׂראלער מרדכי צאַנין האָט באַטאָנט: „מיר זענען איצט אַ פֿאָלק אָן אַ שפּראַך, און מיר האָבן אַ שפּראַך אָן אַ פֿאָלק‟… נאָר, לאָמיר וועגן דער ייִדישער ליטעראַטור רעדן אַ צווייט מאָל, כ’וועל אײַך געבן נאָך אַן אינטערוויו.

קאָרעספּאָנדענט: מיר דאַרפֿן פֿאַרענדיקן. נאָך איין פֿראַגע…

ייִדיש: איר זאָלט מיך נאָר ניט פֿרעגן, וואָס ס’וועט זײַן מיט מיר, מיט ייִדיש, הייסט עס, ווײַטער. דאָס איז פֿאַר מיר אַן אייביקער תּיקו! נאָר איך בין אַן אָפּטימיסט! צום סוף וואָלט איך זיך געוואָלט ווענדן צו די, וואָס לערנען מיט סטודענטן, מיט אָנטיילנעמער פֿון פֿאַרשיידענע קורסן און סעמינאַרן: לערנט מיט אײַערע תּלמידים ניט בלויז די שפּראַך ייִדיש; לערנט זיי אויך ליב צו האָבן ייִדיש. זאָלן זיי לערנען ייִדיש ניט ווי אַן אויסלענדישע שפּראַך, נאָר ווי אַ שפּראַך פֿון אַ ייִדישער נשמה, אַ שפּראַך פֿון דעם פֿאָלקס נשמה! לערנט זיי מיט האַרץ און געפֿיל! צעבלאָזט אין זיי דאָס פֿײַערל „ייִדיש‟! און גלייבט אַליין אין דער גרויסקייט פֿון מאַמע־לשון און אין איר אומשטערבלעכקייט, אַ ניט וועט די גאַנצע אַרבעט אײַערע טויגן אויף כּפּרות!…

קאָרעספּאָנדענט: אויב איך האָב אײַך ריכטיק פֿאַרשטאַנען, ווילט איר זאָגן: „האָט ליב ייִדיש מער ווי דאָס ביסל געלט, וואָס דרייט זיך אַרום ייִדיש!‟ מיר וועלן פֿאַרענדיקן. אַ דאַנק פֿאַרן אינטערוויו! כ’וויל אײַך ווינטשן אין נײַעם קאַלענדאַר־יאָר 2015 אַ סך דערפֿאָלגן, נײַע אָנהייבן…

ייִדיש: איך וויל צוגעבן, אַז אין 2015, ווערט 100 יאָר נאָך י. ל. פּרצעס פּטירה. זאָל זײַן דער מאָטאָ פֿון אַלע ייִדישע לימודים, סעמינאַרן, קורסן אין דעם קומענדיקן יאָר: „ייִדיש איז איינע פֿון די נאַציאָנאַלע שפּראַכן פֿונעם ייִדישן פֿאָלק‟. דאָס וועט זײַן דער בעסטער קדיש נאָך אונדזער קלאַסיקער י. ל. פּרצן! און, פֿאַרשטייט זיך, לייענט זײַנע ווערק! ווי עס האָט געשריבן שמואל ניגער וועגן פּרצן: „ער איז ניט געווען, ווי מענדעלע אָדער שלום־עליכם, אַ שניטער אויפֿן סוף־זומערדיקן פֿעלד, נאָר אַן אַקערער און אַ זייער אין אָנהייב פֿרילינג…‟ איז חשובֿע לייענער, זאָלן מיר זײַן אין יאָר 2015 זייערס! זייערס פֿונעם וואָרט אויף ייִדיש אין אָנהייב פֿון אַ נײַעם פֿרילינג!…