אַמעריקאַנער ייִדישע וויכּוחים אין 30 יאָר אַרום

American Jewish Conflicts 30 Years from Now

Max Gershman

פֿון דזשאָרדין קוציק

Published January 09, 2015, issue of January 23, 2015.

(די 4 טע זײַט פֿון 4)

3: אָרעם אַקעגן רײַך

אין דער „אַלטער היים‟ זענען ס׳רובֿ ייִדן געווען אָרעמע בעל־מלאָכות, און נאָר אַ קליינער טייל איז געוואָרן רײַך. אין אַמעריקע איז דאָס בילד פּונקט פֿאַרקערט: די ייִדן אין אַמעריקע זענען די סאַמע רײַכטסע עטנישע אָדער רעליגיעזע גרופּע לויטן דורכשניטלעכן לוין. 46% פֿון די אַמעריקאַנער ייִדישער משפּחות פֿאַרדינען מער ווי 100,000 דאָלאַר אַ יאָר. די צאָל אָרעמע ייִדישע משפּחות, די וואָס פֿאַרדינען ווייניקער פֿון 30,000 דאָלאַר אַ יאָר, באַטרעפֿט בלויז 14% (אַקעגן אַ נאַציאָנאַלן דורכשניט פֿון 31%).

ס׳איז ניט קיין חידוש, וואָס אַ סך אַמעריקאַנער ייִדישע אינסטיטוציעס אַרבעטן לויטן פּרינציפּ, אַז מע קען באַצאָלן אַ סך געלט, כּדי אָנטיילצונעמען אין זייערע פּראָגראַמען. די ייִדישע טאָגשולן, למשל, מאָנען אָפֿט אַזוי פֿיל געלט ווי די אוניווערסיטעטן, און די זומער־לאַגערן מאָנען אַפֿילו נאָך מער, ווען מע רעכנט לויט די הוצאָות פֿון איין טאָג. עס קאָסט, געוויינטלעך, אַ סך געלט צו ווערן אַ מיטגליד פֿון אַ שיל.

די איצטיקע שפּאַלטונג צווישן אָרעם און רײַך פֿילט מען, אָבער, ניט בלויז צוליב דעם, וואָס אַ סך ייִדישע משפּחות קענען פּשוט זיך ניט פֿאַרגינען פֿינאַנציעל אָנטיילצונעמען אינעם אָרגאַניזירטן ייִדישן לעבן, נאָר אויך אין דער איצטיקער אַמעריקאַנער ייִדישער קולטור; אַ סך אַמעריקאַנער ייִדן פֿון ניט פֿאַרמעגלעכע משפּחות פֿילן זיך פּשוט אָפּגעפֿרעמדט פֿון די רײַכערע ייִדן. אַפֿילו מיט די סאַמע בעסטע כּוונות פֿאַרשטייען ניט אַ סך מענטשן, וואָס זענען אויפֿגעוואַקסן אין די ניט־אָרעמע משפּחות (שוין אָפּגערעדט פֿון פֿאַרמעגלעכע היימען), ווי גרינג עס איז צו מאַכן אומבאַקוועם אַנדערע, וואָס שטאַמען ניט פֿון אַזעלכע משפּחות.

דער ענין ווערט אַלץ וויכטיקער צוליב דעם, וואָס די שפּאַלטונג צווישן אָרעם און רײַך ווערט אַלץ גרעסער אין אַמעריקע, און אַ סך קינדער, וואָס זענען אויפֿגעוואַקסן אינעם מיטעלן־קלאַס פֿאַלן איצט אַראָפּ צו די נידעריקע שטאַפּלען. די צאָל אָרעמע ייִדן וואַקסט אויך, צוליב דעם מעכטיקן צוווּקס פֿון די פֿרימסטע ייִדן, וואָס זייערע קהילות פֿאַרמאָגן צענדליקער טויזנטער אָרעמע משפּחות. די קומענדיקע יאָרן וועט מען ניט בלויז אַרומרעדן ווי אַזוי די אַמעריקאַנער ייִדישע אָרגאַניזאַציעס דאַרפֿן רעאַגירן אויף דער וואַקסנדיקער ייִדישער אָרעמקייט; די אַמעריקאַנער ייִדישע קולטור וועט אָדער זיך בײַטן, אָדער זי וועט ווערן אין גאַנצן צעשפּאָלטן צווישן אָרעם און רײַך. און מע וועט, ליידער, וועגן דעם אויך, פֿירן הייסע וויכּוחים.