זכרונות פֿון די קינדער־יאָרן אין אַ ייִדישער שול

Childhood Memories of Going to Yiddish School

אונדזער קלאַס, בערך 1966: עס שטייט, רעכטס — איציק גאָטעסמאַן; לינקס — חבֿר גאָלדשטיין. עס זיצן, אין דער צווייטער ריי (פֿון רעכטס): יוכבֿד ליבמאַן, אסתּר גרינמאַן, אַבֿרהמל האָפֿמאַן, דודל פֿישמאַן, מײַן שוועסטער גיטל און איך.
Avi Hoffman
אונדזער קלאַס, בערך 1966: עס שטייט, רעכטס — איציק גאָטעסמאַן; לינקס — חבֿר גאָלדשטיין. עס זיצן, אין דער צווייטער ריי (פֿון רעכטס): יוכבֿד ליבמאַן, אסתּר גרינמאַן, אַבֿרהמל האָפֿמאַן, דודל פֿישמאַן, מײַן שוועסטער גיטל און איך.

פֿון שׂרה־רחל שעכטער

Published February 01, 2015, issue of February 23, 2015.

מיט עטלעכע וואָכן צוריק האָב איך געשריבן וועגן די וויכּוחים, וואָס האָבן געברויזט בײַ די לערער און פֿאַרוואַלטער פֿון די שלום־עליכם שולן אין אַמעריקע אין די 1940ער יאָרן איבער דער פֿראַגע, וויפֿל רעליגיעזע טראַדיציעס זאָל מען אײַנפֿירן (//yiddish.forward.com/articles/184516/who-needs-a-yiddish-school-in-america/?).

ווי איינע, וואָס איז אַליין געווען אַ תּלמידה אין אַ שלום־עליכם שול (כאָטש נישט אין די 1940ער, נאָר אין די 1960ער יאָרן), וויל איך אין דעם איצטיקן אַרטיקל איבערגעבן דעם לייענער אַ מער פּערזענלעכע באַשרײַבונג, ווי אַזוי מיר, די תּלמידים, האָבן זיך דעמאָלט אויסגעלעבט אין אַ ייִדישער שול אין ניו־יאָרק. צום טייל, וועל איך דערציילן מײַנע אייגענע זכרונות, צום טייל — די זכרונות פֿון אַנדערע, וועלכע האָבן זיך געלערנט מיט מיר אינעם זעלבן קלאַס.

יעדן טאָג, נאָך דער „ענגלישער שול‟ — אַזוי פֿלעגן מיר רופֿן די מלוכישע שול — האָבן מיר גענומען אונדזערע ייִדישע לערנביכער און העפֿטן, און אַוועק אין דער שול 21, אויף ביינברידזש עוועניו, אין בראָנקס. אונדזער לערערין אין די קלענערע קלאַסן איז געווען בלומע לעדערהענדלער (מיר האָבן זי גערופֿן בלומע), אַ יונגע מאַמע פֿון דרײַ קינדער, וועלכע האָט אַ יאָר־צוויי נאָך אונדזער גראַדויִרונג עולה געווען מיט איר משפּחה קיין ישׂראל; אין די עלטערע קלאַסן האָט מיט אונדז געלערנט משה גאָלדשטיין, אַ געלערנטער ייִד אין די זעכציקער, וועמען מיר האָבן גערופֿן „חבֿר גאָלדשטיין.‟ די ייִנגלעך האָבן אים אויך גערופֿן פּשוט „כאַוו‟ (אַ פֿאַרקירצונג פֿונעם וואָרט „חבֿר‟), אָבער מיר מיידלעך — נישט. כאָטש גאָלדשטיינען האָט, אַ פּנים, נישט געאַרט דער צונאָמען, האָט עס מיר געקלונגען אומדרך־ארצדיק.

אַ טייל פֿון אונדז, קינדער, האָבן געקענט ייִדיש פֿון דער היים, און די אַנדערע — בלויז פֿון דער שול. מײַן שוועסטערקינד, איציק גאָטעסמאַן, וועלכער איז הײַנט אַ לערער פֿון ייִדישן פֿאָלקלאָר אינעם „טעקסאַסער אוניווערסיטעט‟, האָט זיך געחבֿרט מיט עטלעכע ייִנגלעך, וואָס האָבן שוואַך געקענט ייִדיש, און פֿלעגט אָפֿט העלפֿן איינעם פֿון זיי מיט דער היימאַרבעט. „זיי האָבן ווייניק חשק געהאַט צו קומען אין שול,‟ האָט איציק געזאָגט.

איך אַליין האָב זיך אָבער געפֿילט זייער גוט דאָרט, און כ׳האָב ספּעציעל הנאה געהאַט, ווען ס׳איז געקומען מײַן ריי צו לייענען אויף אַ קול אַ טייל פֿון אַ דערציילונג: קאַפּיטלען פֿון שלום־עליכמס „מאָטל פּייסי דעם חזנס‟; די כּמו־חסידישע מעשׂהלעך פֿון י. ל. פּרץ, אָדער די זכרונות פֿון פּאַרטיזאַנער. עטלעכע מאָל אַ וואָך האָבן מיר אויך געלייענט שלמה סײַמאָנס „חומש פֿאַר קינדער‟, נאָר דאָס האָט מיך ווייניקער פֿאַראינטערעסירט, ווײַל דאָס לשון איז געווען אַלט־פֿרענקיש און האָט מיר געקלונגען פֿרעמד אין די אויערן. (סײַמאָן האָט, אַוודאי, דאָס בכּיוון געטאָן, כּדי צו גיבן די מעשׂיות אַ פֿאַרצײַטיקן טעם.)