דער מגדל־בבֿל אין אונדזער קאָפּ

Playing with Language

די קלאַסישע אומפּינקטלעכע ענגלישע פּאַנגראַם, באַקאַנט ווי אַ טעסט פֿון קאָמפּיוטערישע און דרוקערײַ־שריפֿטן. אַ פּאָר אותיות חזרן זיך אָבער איבער.
די קלאַסישע אומפּינקטלעכע ענגלישע פּאַנגראַם, באַקאַנט ווי אַ טעסט פֿון קאָמפּיוטערישע און דרוקערײַ־שריפֿטן. אַ פּאָר אותיות חזרן זיך אָבער איבער.

פֿון יואל מאַטוועיעוו

Published February 26, 2015, issue of March 20, 2015.

(די 4 טע זײַט פֿון 4)

אַזאַ שפּילערײַ איז באַקאַנט ווי אַ „פּינקטלעכע פּאַנגראַם‟. אַן אומפּינקטלעכע ענגלישע פֿראַזע וועגן אַ פֿוקס, וואָס שפּרינגט איבער אַ הונט, איז אַ פּאָפּולער מיטל צו טעסטירן די קאָמפּיוטער־שריפֿטן. אַ פּאָר אותיות זענען אָבער אינעם דאָזיקן זאַץ איבערגעחזרט.

וואָס זשע טוט זיך מיט אַזעלכע פֿראַזעס אויף ייִדיש? ווידער איז מיר געקומען צו הילף דער דערמאָנטער פּאַראָם. אויפֿן וועג קיין סטאַטען־אײַלענד, האָב איך זיך מיט אַ וואָך צוריק פֿאַרטראַכט וועגן דע־מאָרגאַנס עקספּערימענטן און דעם קוריאָז מיט דער מצבֿה; פּלוצעם איז בײַ מיר אויפֿגעקומען אָט־די גאַנץ אַגרעסיווע פֿראַזע: „זעג, קצבֿ, האַס, כ׳שפּרודל מיט נחת!‟

יעדער פֿון די 22 ייִדישע אותיות טרעפֿט זיך דאָ טאַקע אַקוראַט איין מאָל, און דער באַדײַט איז גאַנץ קלאָר.

אין פֿאַרגלײַך מיט ענגליש, העלפֿן די ווערטער פֿונעם לשון־קודשדיקן אָפּשטאַם אָפּצושפּאָרן די וואָקאַל־אותיות. מיט דער סאָוועטישער פֿאָנעטישער אָרטאָגראַפֿיע וואָלט געווען גאָר שווער אַזאַ קונץ צו מאַכן.

די דערמאָנטע פֿראַזע איז, אַוודאי, נישט די איינציקע מעגלעכקייט. אָט אײַך נאָך:

„הפֿקר־מצבֿ, שדיכעס: חטא, גזלנות‟
„כאַ! ס׳רובֿ — צדקה. חתמעט, שיף־גזלן!‟
„צעפּ? די בת־מלך — אַ זונה? חס! שקר… גט!‟

אין פֿאַרגלײַך מיט אומזיניקע קאָמבינאַציעס פֿון גאָר זעלטענע ווערטער אין די באַקאַנטע ענגלישע פּינקטלעכע פּאַנגראַמען, זענען די ייִדישע פֿראַזעס גענוג טשיקאַווע און גראַמאַטיש אויסגעהאַלטן, כאָטש זיי קלינגען אַ ביסל מאָדנע, ווי דער שטייגער איז מיט די פּאַלינדראָמען און אַנדערע שווערע שפּראַך־שפּילערײַען.

אונדזערע לייענער קאָנען זיכער צוטראַכטן אַנדערע בײַשפּילן פֿון אַזעלכע טשיקאַוועסן לכּבֿוד פּורים, און זיך פֿאַרטראַכטן וועגן דער דערמאָנטער פֿילאָסאָפֿישער קשיא: ווי אַזוי זשע דערמעגלעכט אונדזער מוח צו געפֿינען אַ שעפֿערישן באַדײַט אין אַ גאַנץ אַבסטראַקטער מאַטעמאַטישער שפּיל? וואָס שטעקט טאַקע אין דער שפּראַך?

שטעלט אַרײַן אונטער אין די באַמערקונגען אײַערע קאָמבינאַציעס פֿון פּאַנגראַמען!